Systematyczne oszczędzanie. Czy to się opłaca?

Przeczytaj także: Oszczędzanie pieniędzy: jak uniknąć błędów?

Jako społeczeństwo zgadzamy się z tym, że odłożony kapitał pomaga realizować długoterminowe cele. 67% Polaków widzi potrzebę oszczędzania, by zabezpieczyć swoją przyszłość, 63% z nas rozmawia o budżecie domowym, oszczędzaniu i inwestowaniu w domu, 36% byłoby w stanie wygospodarować z budżetu domowego ok. 100-250 zł oszczędności w skali miesiąca, a aż 24% - kwotę między 250 a 500 zł - wskazują dane Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy z września 2015 r. opublikowane w raporcie „Postawy Polaków wobec finansów”, a także najnowsze opracowanie Deutsche Banku ze stycznia 2016 r. „Portret finansowy Polaków 2015. Plany i marzenia finansowe na rok 2016”.

Wyniki obu raportów wskazują wyraźnie, że Polacy mają potencjał, by oszczędzać. Potencjalne możliwości gromadzenia kapitału zapewnia także dobra sytuacja ekonomiczna kraju. Rok 2015 był rokiem deflacji – zgodnie z komunikatem Prezesa GUS z dnia 15 stycznia br., średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w 2015 r. w stosunku do roku poprzedniego wyniósł 99,1, co oznacza spadek cen o 0,9%. Zgodnie z danymi GUS, sytuacja finansowa gospodarstw domowych jest coraz lepsza - w grudniu 2015 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw było wyższe o 3,1% r/r i wyniosło 4 515,28 zł, spada też stopa bezrobocia (w 2015 r. wyniosła ona 10,5% wobec 12,3% w roku ubiegłym).

Wskutek pozytywnych zmian gospodarczych, od 2008 r. do dziś odsetek osób regularnie odkładających co miesiąc pewną kwotę zwiększył się ponad dwukrotnie, a w okresie 2011-2015 liczba osób deklarujących brak nadwyżek finansowych spadła aż o 1/3. Odkładamy również coraz większe kwoty. Jednak struktura naszych wydatków i przyjęty horyzont czasowy gromadzenia kapitału potwierdzają, że brak nam skłonności do systematycznego oszczędzania – doraźnie odkładane na lokatach i kontach oszczędnościowych środki stanowią najczęściej zabezpieczenie na tzw. „czarną godzinę” lub są przeznaczane w niedalekiej perspektywie na bieżące wydatki.

Przyglądając się uważniej wynikom raportu „Postawy Polaków wobec finansów” można dostrzec, że nie umiemy zarządzać finansami domowymi. Aż 38% z nas wydaje wszystko, co zarabia, a 5% wydaje kwoty przewyższające jednomiesięczne dochody. Jednocześnie spośród osób, które dysponują jakąkolwiek nadwyżką finansową, co szósty Polak nie przykłada wagi do planowania wydatków.

Tylko 16% Polaków w każdym miesiącu odkłada pewną sumę pieniędzy (43% od czasu do czasu udaje się coś zaoszczędzić, ale z reguły wszystko wydaje). Ważne jest także, że za gromadzeniem kapitału najczęściej nie stoi żaden cel – odpowiedź taką wskazuje aż 29% respondentów Fundacji Kronenberga. Dla zabezpieczenia przyszłości swojej lub najbliższych środki świadomie odkłada 28% Polaków. Pocieszające jest, iż procent ten od 3 lat wzrasta (w 2013 r. wynosił 18%, a w 2014 r. – 22%), jednak udział odkładających na konkretne cele regularnie i systematycznie jest mniejszy od wspomnianych 28%.

Zdaniem przedstawicieli środowiska bankowego, sektora finansów oraz kadry akademickiej , obecnie obserwowane zjawiska wynikają z wieloletnich zaniedbań edukacji ekonomicznej, a także z faktu, iż przez lata wiele dóbr w Polsce było niedostępnych. Często podkreśla się także negatywne doświadczenia Polaków oszczędzających w książeczkach mieszkaniowych w okresie PRL, za sprawą których wielu z nich straciło swoje długoletnie oszczędności. Jednocześnie, silne są pokusy konsumpcyjnego modelu życia – wzrost dochodów bardzo często przekłada się na wzrost wydatków, a tym samym na podnoszenie standardu życia. Polska jest nadal krajem na dorobku. Brakuje też świadomości, że systematyczne oszczędzanie przynosi korzyści dla gospodarki kraju. Jak podkreślił Krzysztof Pietraszkiewicz, Prezes Związku Banków Polskich, również „(…) administracja czy władze regulacyjne nie wypracowały zdolności sterowania procesami mobilizowania oszczędności”. Jego zdaniem IKE, OFE czy Szkolne Kasy Oszczędności można nazwać projektami pilotażowymi, a oszczędności, którymi dysponują gospodarstwa domowe (ponad 1 000 mld zł) to o wiele za mało w stosunku do rosnących potrzeb polskiej gospodarki.