Inwestowanie w obligacje: co należy wiedzieć?

Przeczytaj także: Inwestowanie na Catalyst: jakie zalety?

Podstawą poniższego tekstu jest książka „Rynki, instrumenty i instytucje finansowe” pod redakcją naukową Jana Czekaja (Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008). Wszelkie skróty i uzupełnienia za zgodą Wydawcy.

Obligacje są rodzajem papierów wartościowych nazywanych „lokacyjnymi”. Papierami lokacyjnymi są również akcje i bony. Nazwa pochodzą stąd, że służą one do lokowania nadwyżek pieniądza w celu osiągnięcia dochodu. Warty podkreślenia jest termin „nadwyżki”, ponieważ papiery wartościowe są potocznie rozumiane jako instrument zarabiania zastępujący tradycyjne oszczędności. Akurat teraz doświadczamy dużych wahań kursów giełdowych, a niedoświadczeni inwestorzy (i część doświadczonych również) tracą swoje oszczędności. Dlatego rozsądniej jest przyjąć i używać terminu „nadwyżki” w rozumieniu „pieniądze, które zostają po odliczeniu wydatków na życie, i tych niezbędnych, i tych przyjemnościowych, oraz po odliczeniu pewnych oszczędności”. Te oszczędności można trzymać w pogotowiu, natomiast do zarabiania (szczególnie na rynku akcji) wykorzystać nadwyżki. Jeśli dochody miesięczne wynoszą 5000 zł, koszty czynszu, jedzenia i opłat to 3000 zł, a oszczędności 500 zł, to pozostałe 1500 zł pełni rolę nadwyżek, które można przeznaczyć na inwestycje — na przykład w papiery wartościowe.

Obligacje to papiery wartościowe o zróżnicowanym terminie wykupu. Może być to rok, może to być pięć lat. Za każdym razem jest to jednak termin ściśle określony w momencie zakupu.

Ze względu na charakter dochodu jaki przynoszą papiery wartościowe swoim posiadaczom, obligacje należą do papierów przynoszących stały dochód. Dochód ten jest z góry ustalony i wypłacany zazwyczaj w stałych odstępach czasu jako ustalony procent (np. według ustalonej stopy procentowej rynku międzybankowego lub stopy inflacji w określonym czasie) od wartości nominalnej papieru lub też w jednej wypłacie jako ustalony procent na końcu ustalonego okresu. Stałość dochodu pozwala inwestorowi dokładnie znać wysokość sumy pieniężnej, którą otrzyma w określonym czasie jako zysk ze swej inwestycji.

Emisja obligacji jest formą zaciągania długu, najczęściej równocześnie u wielu wierzycieli. Są to więc papiery wartościowe zaświadczające o udzieleniu emitentowi pożyczki oraz uprawniające właściciela obligacji (obligatariusza) do otrzymywania stałego dochodu w formie określonego procentu. Inaczej mówiąc, obligacja jest papierem wartościowym zawierającym zobowiązanie emitenta do spłaty jej posiadaczowi wyszczególnionej kwoty oraz bieżącego wypłacania, do czasu spłaty długu, z góry określonych odsetek. Należy zaznaczyć, że zasada stałości oprocentowania obligacji nie zawsze jest rygorystycznie przestrzegana. W określonych warunkach, na przykład przy wysokiej stopie inflacji, stosuje się obligacje o zmiennej nominalnej stopie dochodu. Określenie „stały dochód” nie oznacza zatem zawsze stałej nominalnej kwoty wypłat, lecz jedynie fakt ustalenia z góry sposobu wyliczania wielkości należnych odsetek (np. powiązanie zmian oprocentowania ze stopą inflacji). Oznacza to, że nabywca obligacji z góry wie, jak w określonych warunkach będzie się kształtować wielkość należnych odsetek.

Właściciel obligacji (obligatariusz) jest wierzycielem emitenta. Ponieważ obligacje są przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym, zatem od momentu emisji obligacji do czasu jej wykupu może ona wielokrotnie zmieniać właściciela. W rzeczywistości wierzycielem emitenta nie jest ten, kto pożyczył pieniądze emitentowi, lecz każdy kolejny właściciel obligacji.

Co uzyskuje nabywca, a co emitent obligacji? Dla nabywcy obligacje są prostą formą lokowania posiadanych oszczędności, obliczoną na stabilny, z góry określony dochód, niezależnie od tego, jakie korzyści osiąga dzięki pożyczce emitent. Kupno obligacji jest alternatywą na przykład dla lokaty bankowej, inwestycji w nieruchomości lub inwestycji w przedsięwzięcie gospodarcze. Z punktu widzenia nabywcy ważną zaletą obligacji jest możliwość ich sprzedaży przed terminem wykupu przez emitenta. Natomiast dla emitenta obligacja jest instrumentem, za pomocą którego może on zaciągać pożyczkę jednocześnie u wielu wierzycieli, często na bardzo długi okres, znacznie przekraczający okres, na jaki skłonne są udzielać kredytów banki. Ogólnie można zauważyć, że emisja obligacji jest alternatywnym dla kredytu bankowego sposobem finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych.