Zmiany w OFE: rząd odporny na sugestie

Przeczytaj także: Emerytura obywatelska

A przecież wszelkie regulacje powinny przed tym ryzykiem chronić. I tak było do tej pory. Obowiązywał ustawowy limit, określający maksymalny udział akcji w aktywach OFE, wynoszący obecnie 45 proc. Proponowana przez rząd radykalna zmiana podejścia do udziału akcji ma na celu uniknięcie negatywnych konsekwencji, które mogłyby spowodować działania funduszy, po zdemolowaniu ich portfeli wskutek odebrania ich całej części obligacyjnej. OFE, do tej pory stosujące bezpieczne strategie inwestycyjne, z ograniczonym udziałem akcji, stając się po przekazaniu obligacji z dnia na dzień funduszami o charakterze agresywnym, prawdopodobnie starałyby się zmniejszyć udział akcji i tym samym poziom ryzyka. Rząd zdając sobie sprawę, że swoją decyzją o przekazaniu obligacji z OFE do ZUS mógłby zachwiać giełdową koniunkturą, zastosował konieczność utrzymania 75 proc. akcji przez OFE, uniemożliwiając tym samym funduszom ewentualną sprzedaż akcji. Pod wpływem krytyki, w nowej wersji projektu, limit ten będzie obowiązywał jedynie czasowo, do końca 2014 r., a nie jak proponował minister finansów, na stałe.

Trzecim wreszcie kontrowersyjnym rozwiązaniem, którego rząd uparcie się trzyma, jest wyłączenie obligacji skarbowych i papierów gwarantowanych przez Skarb Państw z listy instrumentów dostępnych funduszom emerytalnym. Tego typu papiery są powszechnie stosowane przez wszystkie fundusze inwestycyjne na świecie, a w szczególności przez fundusze emerytalne i instytucje ubezpieczeniowe, ze względu na bezpieczeństwo. Udział obligacji w portfelu nie tylko służy jego dywersyfikacji w celu wykorzystywania różnorodnych strategii, ale przede wszystkim ogranicza ryzyko niekorzystnych wahań wartości zarządzanych aktywów. Zakaz pozbawia OFE tych zasadniczych, z punktu widzenia sztuki inwestowania, narzędzi. Argument przedstawicieli rządu, mówiący o tym, że OFE inwestują za pośrednictwem obligacji w dług publiczny, który same generują, otrzymując składki, jest w tym przypadku jedynie pozornie przekonujący i racjonalny. Jeśli nie OFE, to ktoś inny będzie musiał rządowi udzielić pożyczki, kupując obligacje. Tym kimś będą prawdopodobnie inwestorzy zagraniczni. Ich rosnący już i tak bardzo silnie udział w finansowaniu pożyczkowych potrzeb państwa, stanie się więc jeszcze większy, narażając finanse publiczne oraz rynek długu na zwiększone ryzyko z tym związane. Zupełnie niezrozumiałe jest też rozszerzenie zakazu możliwości inwestowania OFE także na zagraniczne obligacje skarbowe, eliminujący bez racjonalnego uzasadnienia i wbrew regułom konstrukcji portfeli, kolejny istotny rodzaj instrumentów finansowych.

Trzy powyżej przedstawione rządowe pomysły są jedynie najbardziej kontrowersyjnymi i kluczowymi dla efektywnego funkcjonowania OFE, w proponowanych zmianach. Nie wyczerpują jednak repertuaru dyskusyjnych koncepcji. Najpoważniejszym zarzutem wobec całego projektu jest jego niespójność podejścia do kwestii ryzyka, wynikająca z dążenia wszelkimi metodami do realizacji głównego celu, czyli przejęcia obligacyjnej części emerytalnego portfela i łatania czym popadnie negatywnych konsekwencji z tym związanych dla drugiego filara i rynków finansowych. Rząd dostrzega ryzyko, wynikające z proponowanych zmian i dla rynków i przede wszystkim dla emerytów, ale nie robi zbyt wiele, by je ograniczyć. Jednym z przykładów może być rezygnacja z mechanizmu określania minimalnej stopy zwrotu dla funduszy emerytalnych i obowiązku dopłat dla tych OFE, które jej nie zdołały osiągnąć.

Trudno przewidzieć, czy w trakcie procedury legislacyjnej proponowane rozwiązania zostaną zachowane, czy też ulegną dalszym modyfikacjom. Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że rząd w niewielkim stopniu i niechętnie koryguje swoje kontrowersyjne pomysły, a trudno odgadnąć, jak podejdą do nich posłowie. Różnice zdań w ramach rządu każą przypuszczać, że możliwe są wszystkie opcje, zarówno złagodzenia zapisów projektu, jak i radykalizacji niektórych rozwiązań w dążeniu do ograniczania roli OFE.