Inwestowanie w obligacje: termin zapadalności

Przeczytaj także: Rolowanie obligacji

Termin zapadalności określa jednocześnie jeden z najbardziej istotnych, poza wysokością oprocentowania, parametrów, jakim jest czas „życia” obligacji, czy inaczej mówiąc okres do wykupu. Z punktu widzenia emitenta wskazuje, jak długo może on korzystać z pożyczonych w ten sposób pieniędzy, zaś z punktu widzenia inwestora, na jak długo angażuje swój kapitał, czyli ile czasu będzie pozbawiony możliwości dysponowania nim i będzie uprawniony jedynie do pobierania odsetek od niego lub innych świadczeń. W obu przypadkach jedną z kluczowych kwestii jest dostosowanie terminu zapadalności do zapotrzebowania na środki, którymi może dysponować i możliwości ich spłaty, a z drugiej strony do możliwości oddania kapitału do dyspozycji emitentowi, bez uszczerbku dla własnej sytuacji finansowej i płynnościowej inwestora.

Tylko inwestor o stabilnej sytuacji finansowej, posiadający trwałą nadwyżkę środków finansowych, może sobie pozwolić bez ryzyka na kupno obligacji o długim, kilkuletnim terminie wykupu. Jeśli nieprzewidziane sytuacje zmuszą go do uwolnienia środków z takiej długookresowej inwestycji, z reguły musi zaakceptować gorsze warunki. W takich przypadkach często jedynym wyjściem jest sprzedaż obligacji na rynku wtórnym, jeśli są one notowane na giełdzie lub innej platformie, za pośrednictwem której można dokonywać transakcji między inwestorami.

Z punktu widzenia czasu trwania pożyczki, obligacje dzielą się na krótkoterminowe, o terminie zapadalności do roku, średnioterminowe, o czasie trwania od roku do pięciu lat i długoterminowe, o terminie wykupu powyżej pięciu lat. To jednak podział nieco umowny. W stanach Zjednoczonych do kategorii papierów długoterminowych zalicza się te o terminie wykupu powyżej 10 lat. Zwykle obligacje o najdłuższych terminach zapadalności, np. 30 letnie, emitowane są przez podmioty o stabilnej perspektywie, a więc rządy i samorządy terytorialne (miasta, gminy) oraz najbardziej renomowane koncerny.

Z terminem zapadalności wiąże się też kwestia ryzyka i kosztu kapitału, czyli wysokości oprocentowania. W świecie finansów jedna z głównych zasad mówi, że im dłuższy czas, na jaki pożyczamy pieniądze, tym wyższe ryzyko z punktu widzenia pożyczkodawcy, czyli w tym przypadku nabywcy obligacji. Z kolei im wyższe ryzyko, tym wyższe musi być wynagrodzenie, czyli wysokość oprocentowania pożyczki. Te zależności dość łatwo uzasadnić intuicyjnie. Pożyczając pieniądze na przykład na sześć miesięcy, ryzykujemy niewiele, bo małe jest prawdopodobieństwo nagłego pogorszenia się sytuacji emitenta w takim stopniu, by stał się on niewypłacalny i nie był w stanie zwrócić pożyczonych pieniędzy. Ale na przykład w pięcioletnim okresie zapadalności obligacji, ryzyko takich zdarzeń, jak pogorszenie się warunków prowadzenia biznesu przez emitenta, dekoniunktura w danej branży lub całej gospodarce, czy nawet kryzys finansowy lub recesja, jest o wiele większe, niż w okresie kilku miesięcy. Wybór obligacji o określonym terminie wykupu jest więc w istocie wyborem poziomu ryzyka naszej inwestycji i oczekiwanego zysku z tytułu odsetek, a więc kwestią bardzo ważną. Oprócz ryzyka niewypłacalności emitenta, inwestor jest też narażony na ryzyko niekorzystnych z punktu widzenia jego lokaty warunków rynkowych. Przykładem może być sytuacja, w której aktualne oprocentowanie rynkowe rośnie, a nasze pieniądze zamrożone są na kilka lat w obligacjach o stałym oprocentowaniu niższym od możliwego do uzyskania w danym momencie.

W przypadku obligacji należy też zwracać uwagę na dodatkowe klauzule i zapisy, dotyczące warunków wykupu. Poza zwyczajowym zobowiązaniem emitenta do wykupu w określonym terminie zapadalności, możliwe jest też żądanie wykupu przed terminem zapadalności, wcześniejszy wykup pewnej partii obligacji, dokonywany na przykład w drodze losowania, które obligacje zostaną wykupione przed terminem. Generalnie tego typu dodatkowe warunki nie są korzystne dla przeciętnego nabywcy obligacji, gdyż wprowadzają element niepewności do jego finansowych planów. Jeśli posiadane przez niego obligacje zostaną wykupione przed terminem, nie zrealizuje on swoich pierwotnych zamierzeń finansowych i będzie zmuszony szukać innych, nie zawsze tak korzystnych możliwości ulokowania kapitału, uwolnionego w wyniku przedterminowego wykupu obligacji.

Z terminem zapadalności wiąże się też kwestia częstotliwości kapitalizacji odsetek. Mechanizm procentu składanego, czyli dopisywania kwoty odsetek za dany okres do kapitału i naliczania odsetek za kolejny okres od tej powiększonej kwoty, powoduje, że bardziej korzystne jest lokowanie kapitału na dłuższe okresy przy jednoczesnej jak największej częstotliwości kapitalizowaniu odsetek. Najczęściej stosuje się kapitalizację w okresach rocznych.

Piotr Dziura Członek Zarządu