Zajęcie rachunku bankowego - RPO wytyka nieprawidłowości

Przeczytaj także: Zajęcie rachunku bankowego: KRK proponuje zmiany w prawie

Blokada każdego rachunku w przypadku egzekucji sądowej, jak i administracyjnej powoduje wstrzymanie przez banki wypłat ze wszystkich rachunków i tym samym ogranicza dostęp dłużnika do znacznie wyższych środków niż egzekwowana wierzytelność. Innymi słowy – im więcej rachunków bankowych posiada dłużnik, tym wyższa kwota zostaje zablokowana.

Jak podkreśliła Rzecznik Praw Obywatelskich (dalej: RPO) w piśmie do prezesa Związku Banków Polskich, dodatkową uciążliwością jest również fakt, że zwolnienie blokady na wszystkich rachunkach bankowych nie następuje automatycznie po przekazaniu dochodzonej kwoty do organu egzekucyjnego, lecz trwa nawet do miesiąca. W konsekwencji przez cały ten okres dłużnik nie może korzystać z zablokowanych pieniędzy.

Co mówią przepisy?

Podstawą prawną zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego w razie egzekucji administracyjnej (prowadzonej przez ZUS albo urząd skarbowy) jest art. 81 § 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zgodnie z którym zajęcie wierzytelności jest skuteczne w odniesieniu do rachunków bankowych dłużnika prowadzonych przez bank, niezależnie od tego, czy organ egzekucyjny wskazał w zawiadomieniu o zajęciu numery tych rachunków. Oznacza to, że w przypadku braku określenia rachunków bankowych zajęcie wierzytelności może obejmować wszystkie konta bankowe, zaś w sytuacji zaś gdy organ egzekucyjny określi w zawiadomieniu rachunek bankowy, istnieją wątpliwości, czy dochodzi wówczas do zajęcia pozostałych rachunków. W praktyce więc zdarzają się przypadki, że pomimo wskazania konkretnego numeru rachunku bankowego zajęcie wywołuje skutek także wobec pozostałych rachunków zobowiązanego prowadzonych przez bank zawiadomiony o zajęciu.

W zakresie egzekucji sądowej i artykułu 889 Kodeksu postępowania cywilnego RPO wskazała natomiast, że w sytuacji gdy nie został wskazany numer rachunku bankowego, zajęcie obejmie wszystkie rachunki dłużnika prowadzone przez bank, do którego skierowano zajęcie. W przypadku jednak przedstawienia konkretnego numeru rachunku zajęciu ulega jedynie wierzytelność z tego rachunku, natomiast inne rachunki są wolne od zajęcia.

W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich interpretacja i stosowanie wskazanych wyżej przepisów powoduje ryzyko zajęcia wyższych środków niż egzekwowana wierzytelność. Zdaniem prof. Ireny Lipowicz jest to nie do zaakceptowania, a w demokratycznym państwie prawa nie może dochodzić do sytuacji, w których obywatelom blokuje się dostęp ponad dochodzoną kwotę w postępowaniu egzekucyjnym, zwłaszcza jeżeli na jednym z rachunków znajdują się wystarczające środki. Jest to szczególnie rażące w przypadku, gdy dochodzona wierzytelność stanowi znaczną kwotę, a dłużnik posiada kilka rachunków bankowych.

W rezultacie RPO zwróciła się do prezesa Związku Banków Polskich o zajęcie stanowiska w tej sprawie i przekazywaniu informacji pomiędzy bankami a organami egzekucyjnymi, w sytuacji gdy dojdzie do zapłaty egzekwowanej kwoty.

Posłowie proponują

Tymczasem do Sejmu trafił projekt zmian w Prawie bankowym oraz w Kodeksie postępowania cywilnego, który ma na celu zwiększenie praw klientów banków przed konsekwencjami złożenia pisemnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji.

Obecnie obowiązujące przepisy Prawa bankowego nie regulują obowiązków informacyjnych banku wobec konsumentów, jak również przedsiębiorców, ani ich zakresu w kwestii składania pisemnych oświadczeń o poddaniu się egzekucji, gdy nie zostali we właściwy sposób poinformowani o skutkach jego złożenia. Także przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: kpc) nie zawierają upoważnienia dla sądu do badania, czy i w jaki sposób bank wypełnił wobec kontrahenta obowiązek informacyjny dotyczący skutków poddania się egzekucji bankowej na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego. W postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnego sąd bada jedynie, czy dłużnik poddał się egzekucji oraz czy roszczenie objęte tytułem wynika z czynności bankowej dokonanej bezpośrednio z bankiem lub z zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z tej czynności.

Zmiany w Prawie bankowym

Złożony w Sejmie poselski projekt zmian w Prawie bankowym przewiduje, że bank będzie miał obowiązek, przed zawarciem umowy, zamieścić w treści składanego oświadczenia pouczenie o skutkach wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. Bank będzie miał także obowiązek poinformowania dłużnika o zamiarze złożenia do sądu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu.