Upadłość konsumencka: jakie skutki dla wierzycieli?

Przeczytaj także: Upadłość konsumencka ma być łatwiejsza i tańsza

Niewielką skuteczność regulacji w teorii funkcjonującej w Polsce od 2009 roku, podkreśla także porównanie ze skutecznością zastosowania analogicznych procedur w innych krajach europejskich – dla przykładu we Francji zdecydowana ok. 80% planów spłaty (lub innych środków redukcji zadłużenia) zostaje zatwierdzona przez sądy. Wśród przyczyn zaledwie incydentalnego wykorzystania procedury upadłości konsumenckiej wymienia się brak należytej świadomości prawnej dłużników, a także zastosowanie regulacji prawnych niedostosowanych do rzeczywistych potrzeb w tym zakresie. Do regulacji powodujących ograniczenie praktycznego zastosowania instytucji upadłości konsumenckiej należą w pierwszej kolejności zbyt wąsko zakreślone przesłanki jej zastosowania. Kilkuletnie doświadczenia wskazują, że istotnym problemem jest także drobiazgowy formalizm, bowiem spora część złożonych wniosków zawierała braki formalne, które nawet po wezwaniu sądu do ich uzupełnienia nie zostawały skutecznie usunięte (konsument zazwyczaj ma mniejszą wiedzę o prawie niż przedsiębiorca). Barierę stanowi również regulacja zakładająca oddalenie wniosku ze względu na brak środków na pokrycie kosztów postępowania. Tym samym, instytucja upadłości konsumenckiej w praktyce ma znikome znaczenie zarówno dla potencjalnie zainteresowanych dłużników, jak również dla wierzycieli, którzy swoich roszczeń nadal dochodzą na drodze „standardowej” - często również nieskutecznej, a przy tym generującej koszty – egzekucji.

Istota nowelizacji ustawy

Modyfikacja ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze ma służyć usunięciu przeszkód ograniczających dostęp do upadłości konsumenckiej, z uwzględnieniem słusznych interesów wierzycieli. Należy przy tym podkreślić, że wyzwaniem dla ustawodawcy przy okazji projektowania zmian w ustawie dotyczących upadłości konsumenckiej było odpowiednie wyznaczenie granic jej zastosowania, uniemożliwiających traktowanie nowych przepisów jako oczywistego wyjścia awaryjnego dla osób zadłużających się lekkomyślnie, z nadzieją na umorzenie ich zobowiązań w wyniku przeprowadzenia postępowania upadłościowego.

Nowelizacja zakłada liberalizację przesłanek ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Dotychczas ogłoszenie takiej upadłości było możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy stan niewypłacalności powstał wskutek wyjątkowych i niezależnych od dłużnika okoliczności. Dokonana w tym zakresie obejmie znacznie szersze grono dłużników, co w założeniu ustawodawcy ma doprowadzić m.in. do ograniczenia podejmowania przez zagrożone upadłością działalności zarobkowej w tzw. „szarej strefie”. Nowe przepisy przewidują ponadto złagodzenie wspomnianego rygoryzmu formalnego, przewidując dopuszczalność wniosku zawierającego dane niezupełne, niezgodne z prawdą w przypadku gdy niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Złagodzenie warunków formalnych za pomocną wskazanych klauzul generalnych powinno przyczynić się do dopuszczenia większej ilości wniosków przez sąd, choć jednocześnie powstaje pytanie w jaki sposób wskazane klauzule będą w praktyce interpretowane i stosowane. Zmiana przepisów obejmuje także zagadnienie kosztów postępowania. Obniżona zostanie wysokość opłaty od wniosku, a co więcej w przypadkach przewidzianych w ustawie, koszty postępowania pokrywać będzie tymczasowo Skarb Państwa.