Upadłość konsumencka: jakie skutki dla wierzycieli?

Przeczytaj także: Upadłość konsumencka ma być łatwiejsza i tańsza

Zmiany szczególnie istotne dla wierzycieli

Skutkiem wprowadzonych zmian, których zadaniem jest „ożywienie” upadłości konsumenckiej, oprócz większego zainteresowania przedmiotową instytucją samych dłużników, powinno być także wyposażenie wierzycieli w kolejne skuteczne narzędzie służące dochodzeniu roszczeń. Większą skuteczność upadłości konsumenckiej – w szczególności w zakresie zaspokojenia wierzycieli – ma zapewnić możliwość zawarcia układu w ramach postępowania upadłościowego, co może pozwolić dłużnikowi zachować szczególnie ważne dla niego składniki majątku oraz doprowadzić do pełniejszego zaspokojenia wierzycieli niż w przypadku likwidacji majątku, którego wartość często jest mniejsza niż wysokość zobowiązań. Regulacja ta została wzmocniona przez możliwość prowadzenia postępowania upadłościowego w sytuacji, gdy dłużnik ma tylko jednego wierzyciela. Takie rozwiązanie, w połączeniu z możliwością zawarcia układu, ma umożliwić realizację celu postępowania w całości, tj. nie tylko umożliwienie umorzenia zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, ale także zaspokojenie wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Wystarczy więc by dłużnik i wierzyciel byli zgodni co do sposobu restrukturyzacji zadłużenia a mogą osiągnąć ten cel bez zasadniczej ingerencji syndyków czy komorników, co dotychczas wprowadzało dodatkowy element (a zatem więcej niepewności) do postępowania i podnosiło jego koszty.

Zmiany w upadłości konsumenckiej, poprzez ogólne ułatwienie możliwości jej wykorzystania w praktyce, zwiększają szansę na zaspokojenie wierzyciela w tym postępowaniu. Aktualny pozostanie jednak przepis, stosownie do którego legitymowany do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest wyłącznie dłużnik. Ustawa wyklucza możliwość wszczęcia postępowania na wniosek wierzyciela, ale także innych podmiotów, np. prokuratora. Zmiana regulacji w tym zakresie znacząco wzmocniłaby pozycję wierzyciela, a jej brak wynika z ogólnej zasady ochrony interesów konsumenta. Kolejna zmiana korzystna wyłącznie dla dłużnika, polega na umożliwieniu sądom umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty w przypadku, gdy osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazywać będzie, że nie będzie on zdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Powyższe oznacza jednak wyłącznie prawne uregulowanie sytuacji, która już w praktyce występuję od dawna, tj. jeżeli dłużnik nie ma majątku ani oficjalnych źródeł dochodu, wierzyciel i tak jest bezsilny w zakresie egzekucji i może jedynie ponosić dalsze koszty egzekucyjne. Teoretycznie więc wierzyciele tracą część silnej pozycji na rzecz dłużnika, ale w praktyce w tym zakresie niewiele się zmieni.

Wnioski

Z punktu widzenia wierzycieli, zmiany mogą przynieść skutki różnego rodzaju. Niewątpliwie więcej ogłoszonych upadłości konsumenckich w połączeniu z korzystnymi regulacjami dotyczącymi m.in. możliwości zawarcia układu w ramach postępowania, stwarza dla wierzycieli szansę na zaspokojenie w stopniu większym niż miałoby to miejsce w drodze egzekucji bądź likwidacji majątku dłużnika. Możliwe, że sami dłużnicy chętniej zdecydują się na regulowanie zobowiązań, jeżeli ich wysokość zostanie w ramach układu zredukowana, a spłata zostanie rozłożona na raty. Dotychczas upadłość konsumencka nie stwarzała platformy umożliwiającej porozumienie się dłużnika i wierzycieli, co ma kolosalne znaczenie dla sytuacji jednych i drugich. Z drugiej nowe brzmienie art. 2 ust 2 p.u.n. stwarza dla wierzycieli ryzyko w postaci umorzenia należnych od upadłego wierzytelności. Ustawodawca daje bowiem pierwszeństwo prowadzeniu postępowania w taki sposób tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a dopiero w drugiej kolejności – „jeśli będzie to możliwe” - zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Niestety Polska zasadniczo nie jest obecnie krajem dialogu i prawo upadłościowe, nieważne jak dobrze napisane tego nie zmieni, ale każda inicjatywa zachęcająca strony o sprzecznych interesach, takie jak dłużnik i wierzyciele, do porozumienia jest godna pochwały i powinna być wspierana, nawet jeżeli dialog będzie częściowo wymuszony przepisami. Pod tym względem nowa upadłość konsumencka jest zdecydowanym krokiem w dobrym kierunku i powinna przyczynić się do poprawy jakości obrotu gospodarczego.