Zrozumieć polski system emerytalny

Przeczytaj także: W 2060 r. ZUS nie będzie miał pieniędzy na emerytury?

Jakie są założenia systemu emerytalnego?

Do 1999 roku w Polsce obowiązywał repartycyjny system emerytalny, który opierał się na założeniu, zgodnie z którym ze składek pobieranych od osób pracujących wypłacane były świadczenia pokoleniu emerytów. Z uwagi m.in. na wzrost liczby osób uprawnionych do emerytury, spadek liczby osób odprowadzających składki oraz niski przyrost naturalny, w 1999 roku przeprowadzono reformę systemu, wprowadzając do niego elementy rynku kapitałowego. W ten sposób powstały trzy filary: obowiązkowy ZUS, Otwarte Fundusze Emerytalne oraz III filar, który tworzą Indywidualne Konto Emerytalne (IKE), Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) oraz Pracownicze Programy Emerytalne (PPE). Od 2014 roku przyszli emeryci mogą wybrać także, czy część środków ze składki emerytalnej chcą lokować wyłącznie w ZUS czy dzielić je pomiędzy OFE i ZUS.

Warto zaznaczyć, że w związku ze zmieniającą się strukturą demograficzną Polski, zmienia się również działanie systemu emerytalnego. Znajdujemy się obecnie w okresie przejściowym z systemu repartycyjnego, w którym aktywni zawodowo członkowie społeczeństwa utrzymują obecnych emerytów, na system kapitałowy, w którym każdy członek społeczeństwa w ciągu lat pracy zawodowej gromadzi kapitał emerytalny. Okres przejściowy jest o tyle skomplikowany, że osoby obecnie aktywne zawodowo utrzymują osoby będące na emeryturze, a jednocześnie gromadzą środki na wypłatę własnych emerytur. Aby zniwelować obciążenia osób aktywnych zawodowo ZUS wprowadza szereg udogodnień, tak, aby w miarę bezboleśnie przejść przez ten okres. W celu łagodzenia zmian został również wprowadzony „suwak bezpieczeństwa” przesuwający środki zgromadzone w OFE osób będących 10 lat przed emeryturą do ZUS, zabezpieczając w ten sposób kapitał przed ewentualnym ryzykiem inwestycyjnym. Mimo, że jest to wiedza znana ogólnie większości aktywnych obecnie zawodowo, to czy wszyscy zdajemy sobie sprawę, jakiej wysokości będzie nasza emerytura?

Na czym polega stopa zastąpienia?

Stopa zastąpienia, czyli stosunek pierwszej emerytury do ostatniej pensji stanowi obecnie niecałe 50%. Warto mieć na uwadze fakt, iż ze względu na niższe zarobki, krótszy staż pracy oraz przeciętnie dłuższe życie, stopa zastąpienia u kobiet jest niższa niż u mężczyzn. W perspektywie 20-30 lat stopa zastąpienia spadnie jednak średnio do około 25-20 procent. Zamiast więc myśleć o środkach zapewnianych ustawowo, warto samodzielnie zadbać o nasze miesięczne „wynagrodzenie emerytalne”.