Czy kredytowy Budapeszt w Warszawie to realny scenariusz?

Przeczytaj także: Podatek bankowy dla banków, droższe kredyty dla Polaków

Wyższa marża niestety będzie obowiązywać aż do końca okresu spłaty …

Kredyty hipoteczne są dla krajowych banków mniej zyskowne, niż pozostałe produkty kredytowe, a pożyczanie pieniędzy na nieruchomości wiąże się z największym przyrostem aktywów podlegających opodatkowaniu. Właśnie dlatego osoby kupujące mieszkania najmocniej odczują skutki podatku bankowego – tłumaczy Andrzej Prajsnar z portalu RynekPierwotny.pl. Zdecydowana większość wiodących banków już wprowadziła spore podwyżki marż. O takich zmianach poinformował między innymi:

• BGŻ - BNP Paribas (średnia podwyżka marży o 0,30 punktu procentowego - p.p. od 4 stycznia 2016 r.)
• Bank BPH (podwyżka marży o 0,50 p.p. od 4 stycznia 2016 r.)
• Deutsche Bank (podwyżka marży o 0,65 p.p. od 7 grudnia 2015 r.)
• Eurobank (podwyżka marży o 0,40 p.p. od 12 grudnia 2015 r.)
• mBank (podwyżka marży o 0,40 p.p. od 9 grudnia 2015 r.)
• Raiffeisen Polbank (podwyżka marży o 0,40 lub 0,45 p.p. od 16 grudnia 2015 r.)

W przypadku modelowego kredytu o wartości 320 000 zł i okresie spłaty 25 lat, podwyżka marży o 0,50% skutkuje wzrostem miesięcznej raty wynoszącym ponad 88 zł (patrz poniższa tabela). Analogiczna zmiana byłaby mniejsza (52,56 zł) po uwzględnieniu spodziewanej obniżki stóp procentowych NBP o 0,25 p.p. Z punktu widzenia klienta banku, największym problemem jest wyższy poziom marży w całym okresie kredytowania. Skutki zaciągnięcia kredytu z dużą marżą stają się bardziej odczuwalne, gdy stopa referencyjna (np. WIBOR 3M) wzrasta razem ze stopami procentowymi NBP.

Na Węgrzech opodatkowanie też skutkowało wzrostem kosztu „hipotek”

Reakcja krajowych banków wynika z wysokiego poziomu wprowadzonego podatku (0,44% rocznie od aktywów > 4 mld zł). Do niedawna, jeszcze wyższą stawkę (0,53% rocznie od aktywów > 50 mld forintów) stosowano na Węgrzech.

Dane Narodowego Banku Węgier wskazują, że nad Balatonem kredytodawcy też próbowali przerzucić ciężar podatku na nabywców mieszkań. Świadczą o tym zmiany marż widoczne od IV kw. 2010 r. (patrz poniższy wykres). Mimo dekoniunktury na węgierskim rynku nieruchomości i podwyżek stopy referencyjnej (I kw. 2011 r. - I kw. 2012 r.), średnie marże kredytów mieszkaniowych wzrosły o 1,30 punktu procentowego (zmiana od IV kw. 2010 r. do IV kw. 2013 r.). W przypadku pożyczek hipotecznych, analogiczna podwyżka była ponad dwa razy większa. Przez kolejne półtora roku (I kw. 2014 r. - II kw. 2015 r.), średni poziom marż systematycznie spadał. Jedną z przyczyn była słaba sprzedaż mieszkań – tłumaczy analityk portalu RynekPierwotny.pl.

Warto jednak zwrócić uwagę, że na Węgrzech możliwości zwiększania marż były ograniczane przez ich wysoki poziom wyjściowy (ponad 4,00 p.p. dla kredytów mieszkaniowych). Przyczyną ustalania takich stawek na węgierskim rynku kredytowym jest m.in. znacznie gorsza spłacalność „hipotek” niż w Polsce.
Z punktu widzenia węgierskiego rządu, malejąca liczba nowych kredytów dla firm była większym problemem, niż warunki finansowania prywatnych nieruchomości. Dane Narodowego Banku Węgier wskazują, że mimo poprawiających się wyników gospodarki (patrz wzrost PKB na kolejnym wykresie), roczne spadki wartości kredytów dla firm były widoczne do III kw. 2014 r. Dopiero pod koniec 2014 r. portfel kredytów firmowych nieco się powiększył (po raz pierwszy od II kw. 2009 r.). Tej przejściowej poprawy nie udałoby się osiągnąć bez programu tanich kredytów, których pośrednio udzielał Narodowy Bank Węgier (patrz przerywana linia na poniższym wykresie). W ramach inicjatywy określanej jako Funding For Growth Scheme, bank centralny próbował uzupełnić lukę w finansowaniu przedsiębiorstw. Narodowy Bank Węgier uznał jednak, że takie działania nie wystarczą do podtrzymania stabilnego wzrostu gospodarczego. Była to główna przyczyna obniżenia stawki podatku dla dużych banków na 2016 rok (0,31% aktywów rocznie zamiast 0,53%). Co więcej, Viktor Orban zapowiedział wprowadzenie następnej obniżki na początku 2017 r. (z 0,31% do 0,21%). W zamian banki mają zwiększyć akcję kredytową dla przedsiębiorstw.
W momencie wprowadzenia podatku bankowego, sytuacja gospodarcza Węgier była inna niż obecne położenie Polski. Różnice dotyczą również pewnych uwarunkowań na rynku kredytowym. Tym niemniej, przykład Węgier dobrze pokazuje, że wysoki podatek bankowy ma uboczne efekty. W projekcie ustawy wprowadzającej taką daninę, polski rząd nie przedstawił jednak konkretnej analizy spodziewanych skutków opodatkowania dla rynku kredytowego i całej gospodarki. Wydaje się, że po raz kolejny decydującym argumentem była możliwość szybkiego zasilenia budżetu.

Andrzej Prajsnar, ekspert portalu