Rekomendacja KNF wiedzie na manowce

Przeczytaj także: KNF: PKO BP przejmie SKOK Wesoła. To trzecia SKOK przejmowana przez bank

Więź między członkiem a kasą

O specyfice relacji między kasą a jej członkami przesądza przede wszystkim art. 3 ustawy o SKOK, który wyraźnie wskazuje, że działalność kasy może być adresowana co do zasady wyłącznie do jej członków, gdyż w myśl normy z art. 3 ust. 1 ustawy o SKOK celem kas jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia. Kasa jest zgodnie z art. 2 ustawy o SKOK spółdzielnią, zatem relacje między kasą a jej członkami są relacjami między spółdzielnią a jej członkami. W zakresie nieuregulowanym w ustawie o SKOK do kas stosuje się przepisy Prawa spółdzielczego. Z tytułu członkostwa w kasie ciąży w szczególności obowiązek wpłacenia wkładu członkowskiego, zadeklarowania i wpłacenia udziału. Statut kasy może także przewidywać dodatkową odpowiedzialność członka do podwójnej wysokości wpłaconych udziałów.

Członkowie kasy mogą także być członkami organów kasy. Relacje wynikające z członkostwa w kasie są relacjami niezależnymi od relacji określonych w art. 10 ustawy o SKOK. Wynikają one wyłącznie z przynależności danej osoby do spółdzielni, jaką jest kasa, a ich zakres w sposób szczegółowy reguluje ustawa o SKOK, Prawo spółdzielcze i statut kasy. Relacje związane z korzystania z usług kasy, o których mowa w art. 3 ustawy o SKOK, określone są natomiast w umowach i związanych z nimi wzorcami umów i wiążą w relacjach bilateralnych między kasą a jej członkami. Kasa ma bezpośredni wpływ na kształtowanie się jej relacji z członkami, może także doprowadzić do jej ustania w trybie określonym w art. 24 Prawa spółdzielczego przez wykluczenie albo wykreślenie członka. Jest to zatem więź między kasą a jej członkami, podczas gdy więź z art. 10 ust. 1 ustawy o SKOK jest więzią wyłącznie między osobami fizycznymi, w której nie występuje kasa.

Poziom więzi pomiędzy członkami a kasą może być analizowany w oparciu o korzystanie członków z produktów kasy, ich udział w pracach kasy i jej organów, a także w ramach innej działalności kasy na rzecz swoich członków. Poziom tej więzi nie wpływa jednak na więź z art. 10 ustawy o SKOK.

Czynnikiem, który może sprzyjać budowie więzi między kasą jest to, że z jej usług mogą korzystać co do zasady wyłącznie jej członkowie, a w razie wypracowania przez kasę nadwyżki bilansowej nie podlega ona podziałowi między jej członków, lecz jest przeznaczona, co do zasady, na zwiększenie funduszu zasobowego kasy.

Kwestia więzi w rekomendacji B-SKOK

W czerwcu 2015 r. KNF wydała Rekomendację B-SKOK dotyczącą dobrych praktyk w zakresie ładu korporacyjnego spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Rekomendacja ta została wydana na podstawie art. 62 ust. 2 ustawy o SKOK, zgodnie z którym KNF może wydawać, po zasięgnięciu opinii Kasy Krajowej, rekomendacje dotyczące dobrych praktyk ostrożnego i stabilnego zarządzania kasami. We wstępie do tej rekomendacji KNF stwierdza, że:

„Jednym z podstawowych, wymagających uregulowania problemów w systemie SKOK, jest postępujące odejście kas od samopomocowego – członkowskiego charakteru oraz osłabienie, a w niektórych przypadkach wręcz rozpad świadomości i więzi członkowskiej. Stan ten jest jedną z głównych przyczyn wysokiego poziomu ryzyka kredytowego w systemie SKOK oraz jego niedokapitalizowania. Odwrócenie tego stanu będzie procesem długim i żmudnym, wymagającym z jednej strony zaangażowania całego środowiska, a z drugiej – konkretnych i zdecydowanych działań organów kas. Rekomendacja wskazuje w tym zakresie na następujące kwestie: potrzebę istnienia pomiędzy członkami kasy więzi o charakterze realnym, a nie wyłącznie formalnych powiązań zawodowych lub organizacyjnych wskazanych w ustawie o SKOK, odpowiedzialność organów kasy za kreowanie i kultywowanie więzi oraz aktywizację członków i weryfikację spełniania wymogu więzi, potrzebę podkreślenia obowiązków członków w zakresie podtrzymywania więzi, w szczególności poprzez aktywny udział w walnym zgromadzeniu albo zebraniach grup członkowskich i w kontroli funkcjonowania kasy i jej organów oraz respektowanie podstawowych norm i wartości zwianych z działalnością kasy, jakimi są samopomoc, lojalność wobec pozostałych członków i terminowe regulowanie należności wobec kasy.”

Członkostwu w kasie i więzi poświęcona jest Rekomendacja 8, zgodnie z którą:

„Działalność kasy powinna być oparta na zasadzie samopomocy i świadomym, dobrowolnym zrzeszeniu się członków połączonych (zespolonych ze sobą) realną więzią, które to zrzeszenie w interesie tych członków i wyłącznie na ich rzecz prowadzi działalność mającą na celu w pierwszej kolejności zaspokajanie ich zapotrzebowania na podstawowe usługi finansowe.”

W szczegółowym rozwinięciu tej rekomendacji KNF stwierdza w Rekomendacji 8.2, że:

„Do zaistnienia więzi pomiędzy członkami kasy nie wystarcza samo istnienie wskazanych w ustawie o SKOK powiązań o charakterze organizacyjnym lub zawodowym, przejawiających się w zatrudnieniu w jednym lub kilku zakładach pracy czy przynależności do tej samej organizacji społecznej lub zawodowej. Niezależnie od spełniania formalnych wymogów wynikających z przepisów prawa, więź pomiędzy członkami kasy powinna mieć charakter realny, tj. łączyć, jednoczyć, zespalać członków w trwałą grupę o wspólnych celach, realizowanych w ramach jednolitego systemu norm i wartości. Należy przyjąć, że realna więź pomiędzy członkami kasy istnieje, gdy łącznie spełnione są następujące warunki:

1. członkowie są świadomi przynależności do grupy,
2. pomiędzy członkami zachodzą relacje i interakcje wynikające z przynależności do grupy,
3. w grupie funkcjonują akceptowane instytucje i środki kontroli respektowania przez członków grupy norm i wartości,
4. liczebność grupy zapewnia jej spójność, integrację i efektywność w realizacji celów,
5. kasa i jej działalność traktowana jest jako instrument służący realizacji wspólnych celów grupy, a sytuacja kasy i prawidłowość prowadzonej przez nią działalności jest jedną z powszechnie akceptowanych przez członków grupy wartości, której respektowanie poddane jest ich kontroli.

”

Ponadto Rekomendacja 8.3 i 8.4 dotyczy relacji między członkami kasy a kasą, a Rekomendacja 8.5 nakłada na zarząd i radę nadzorczą kasy odpowiedzialność za:

„1) projektowanie i wdrażanie rozwiązań wzmacniających więź i aktywizujących członków, w szczególności poprzez zapewnienie warunków dla powszechnego i aktywnego udziału członków kasy w walnym zgromadzeniu albo zebraniach grup członkowskich, 2) weryfikację istnienia realnej więzi wśród członków.”

Natomiast Rekomendacja 8.6 w istotny sposób modyfikuje zasady wynikające z art. 11 ustawy o SKOK:

„Stwierdzenie ustania więzi pomiędzy członkiem a pozostałymi członkami kasy powinno skutkować ustaniem członkostwa w kasie. Dopuszczane przez ustawę o SKOK (art. 11) uregulowania statutowe przewidujące odmienny skutek powinny odnosić się do sytuacji wyjątkowych i szczególnie uzasadnionych, takich jak np. utrata formalnych atrybutów więzi zawodowej na skutek przejścia członka na zaopatrzenie emerytalne.”