Oszczędzanie pieniędzy i zadłużenie. Czego nie wiemy o finansach?

Przeczytaj także: Edukacja finansowa. Robimy to dla rodziny

O tym, że edukacja finansowa Polaków poważnie kuleje, wiadomo nie od dziś. Potwierdzeniem tego są również wyniki badania, które firma Maison & Partners zrealizowała na zlecenie platformy Kapitalni.org. Raport „Egzamin z wiedzy finansowej” pokazuje, że nasza wiedza ekonomiczna pozostawia sporo do życzenia. Mimo to do jej poszerzania podchodzimy dość niechętnie. Być może dlatego, że nie zdajemy sobie sprawy, iż nasz deklarowany poziom znajomości zagadnień związanych z finansami ma niewiele wspólnego ze stanem faktycznym. Osoby, które przystąpiły do egzaminu, uzyskały średnią notę 13,45 pkt na 27 pkt możliwych do zdobycia. W praktyce oznacza to, że ledwo ledwo uporaliśmy się z jego zaliczeniem. Jakie pytania zadano respondentom? Które zagadnienia okazały się najbardziej skomplikowane?

Pożyczki, kredyty, zadłużenia

Pożyczanie pieniędzy i zadłużenie to obszary, w których mamy wiele do nadrobienia. Na 16 zadanych pytań badani poradzili sobie tylko z połową.

– Trudność przysporzyły nam zagadnienia dotyczące m.in.: warunków formalnych związanych z braniem kredytu, zakresu działań firm windykacyjnych, warunków odstąpienia od umowy pożyczki, zasad udzielania walutowych kredytów hipotecznych oraz definicji: debetu, upadłości konsumenckiej czy okresu bezodsetkowego – mówi Agnieszka Szczepanik, kierownik projektu Kapitalni.org.

Jedynie 49 proc. Polaków zna swoje prawa i jest świadomych tego, że może odstąpić od umowy pożyczki 14 dni od podpisania umowy. Z kolei 54 proc. z nas nie wie, co to jest debet.

Najmniej wiemy o zadłużaniu się. 80 proc. respondentów nie ma świadomości, że firma windykacyjna nie może zająć majątku dłużnika. Dodatkowo, problem sprawia nam też kwestia upadłości konsumenckiej. Tylko 26 proc. ankietowanych odpowiedziało, że może z niej skorzystać osoba fizyczna, która nie prowadzi działalności gospodarczej.

A jakie tematy nie sprawiają nam trudności? Polacy nie mają problemu z określeniem, czym jest kredyt konsolidacyjny. 80 proc. badanych wskazało, że łączy on kilka zobowiązań w jedno. Jesteśmy świadomi także, że firmy często chwalą się niskimi odsetkami, ale wszelkie inne koszty (np. prowizja, koszty ubezpieczenia) mogą znacznie podwyższyć koszt pożyczki.

Co drugi badany zdaje sobie również sprawę z tego, że aby znaleźć najkorzystniejszą ofertę kredytu, należy porównać całkowity jego koszt.

– Niepokojące jest jednak to, że aż 48 proc. badanych nie wie, na co zwracać uwagę wybierając taki produkt finansowy. Wielu z nas korzysta z pożyczek czy kredytów. Nie wiedząc, jaki parametr jest najbardziej miarodajny, nie jesteśmy w stanie wybrać produktu najlepszego dla nas – tłumaczy Agnieszka Szczepanik z Kapitalni.org.

Najlepiej w tematach z dziedziny pożyczek, kredytów, zadłużeń wypadają osoby starsze, lepiej zarabiające i postrzegające swoją subiektywną sytuację materialną jako dobrą.

Gospodarowanie budżetem domowym

Ile wiemy o gospodarowaniu budżetem domowym? Jak pokazuje raport Kapitalni.org, z tym obszarem też nie jest najlepiej. 4 na 7 zadanych pytań sprawia nam trudność. O dziwo największy problem badani mają z pytaniem dotyczącym opłacalności nabywania produktów w wielopakach. 72 proc. Polaków nie zdaje sobie sprawy, że kupowanie takich artykułów nie zawsze musi być dla nich opłacalne. Dodatkowo, wykazujemy się także brakiem wiedzy o mądrym planowaniu wydatków. Nie wiemy, ile powinna wynosić wartość rekomendowanej minimalnej poduszki finansowej. Tylko 33 proc. prawidłowo wskazuje, że powinna ona równać się trzykrotności naszych miesięcznych wydatków.

– Co zaskakujące, tylko 53 proc. Polaków wie, że wynagrodzenie netto to kwota, którą dostajemy do ręki. Dziwi nasza niska wiedza na ten temat, ponieważ na co dzień mamy do czynienia z tym terminem – w pracy, domu czy podczas zakupów – mówi Agnieszka Szczepanik.

Jednak są i zagadnienia, w których radzimy sobie całkiem dobrze. Jak pokazuje raport Kapitalni.org, umiemy obliczyć, ile powinniśmy oszczędzać miesięcznie, aby kupić daną rzecz. Potrafimy również mądrze wybierać promocje i oszacować faktyczną cenę danego produktu.

Kto najlepiej radzi sobie z tematyką budżetu domowego? Co nie jest zaskakujące, wyższe wyniki w teście uzyskują kobiety i osoby posiadające dzieci. Nasza wiedza w tym zakresie zwiększa się także wraz z wiekiem i zasobnością portfela.

Oszczędzanie pieniędzy

Test z zakresu oszczędzania pieniędzy okazał się problematyczny dla większości badanych – oba zadane pytania sprawiły trudność respondentom. Raport Kapitalni.org pokazał, że nie potrafimy oszacować, ile powinniśmy mieć pieniędzy po wygaśnięciu lokaty. Aż 89 proc. Polaków nie jest w stanie określić należnej kwoty. Umiemy policzyć należną kwotę, ale przed tzw. podatkiem „Belki”, który zmniejsza uzyskane z lokaty zyski. Mamy też niską wiedzę o tym, w jakich instytucjach finansowych gromadzone środki są objęte gwarancją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Jedynie 42 proc. badanych odpowiedziało, że tylko w instytucjach, które posiadają zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego.

Ochrona danych

Ochrona danych osobowych to obszar, z którym Polacy raczej nie mają problemu. Badani poradzili sobie stosunkowo dobrze z pytaniami z tego zakresu – żadne nie sprawiło im trudności. Raport Kapitalni.org pokazał, że wiemy, jak postępować w sytuacji, gdy ktoś bezprawnie posłuży się naszymi danymi. 79 proc. badanych wskazało, że należy od razu powiadomić policję i organ, który wydał nasz dowód, aby go unieważnić.
Umiemy także podjąć rozsądną decyzję w sytuacji, gdy chodzi o wszelkie „konkursy” i promocje w mediach społecznościowych. Ponad 60 proc. respondentów wie, że zanim klikniemy w jakiś link, należy zweryfikować na oficjalnym profilu firmy, czy wiadomość o promocji pochodzi od nich.

A kto może pochwalić się najwyższą wiedzą z dziedziny bezpieczeństwa? Okazuje się, że lepsze wyniki uzyskują kobiety, osoby starsze, lepiej wykształcone i posiadające dzieci. Dobrze odpowiadały także osoby lepiej zarabiające i postrzegające swoją subiektywną sytuację materialną jako dobrą.