Fundusze zamknięte dają wyższy zysk

Przeczytaj także: Fundusze inwestycyjne: czego się obawiamy, na co liczymy?

W gronie około 900 funduszy inwestycyjnych dostępnych na polskim rynku dominującą grupą są fundusze zamknięte (FIZ) – wynika z danych Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami. Nie znaczy to jednak wcale, że te podmioty zakończyły działalność. Zgodnie z prawem taką nazwę noszą fundusze, których certyfikatów – w odróżnieniu do funduszy otwartych - nie można kupić i sprzedać gdy tylko przyjdzie właścicielowi na to ochota.

Wszystko dlatego, że certyfikaty inwestycyjne (tytuł uczestnictwa w funduszu zamkniętym) są emitowane w określonej liczbie. Raz kupione mogą potem być sprzedane tylko innemu inwestorowi (o ile fundusz tego nie zabroni) lub odkupione przez fundusz w określonych momentach (np. raz na kwartał). To powoduje, że fundusz zamknięty nie musi utrzymywać codziennie zbyt wiele gotówki na wypadek zgłoszenia się uczestnika z prośbą o umorzenie jego udziałów i nie musi codziennie podawać swoich wyników inwestycyjnych. Efekt to niższe koszty, ale też większa elastyczność.

Fundusze zamknięte mają bowiem większą swobodę w wyborze tego w co będą inwestować. Mogą to być np. wierzytelności, waluty, instrumenty pochodne, udziały w firmach nienotowanych na giełdzie, ale też na przykład nieruchomości. Szczególnie te ostatnie trudno byłoby wyceniać codziennie. Właśnie dlatego w nieruchomości mieszkaniowe, biura czy galerie handlowe bezpośrednio inwestują tylko fundusze zamknięte.

Zamknięte z wyższym zyskiem

Konsekwencje są takie, że w gronie funduszy inwestujących w akcje polskich spółek wyniki funduszy zamkniętych są w dłuższym terminie wyraźnie wyższe niż w funduszach otwartych – szacuje Open Finance na podstawie danych udostępnianych przez portal analizy.pl. Podczas gdy w ciągu ostatnich trzech lat fundusze otwarte dały zarobić przeciętnie 18,8%, to zamknięte 23,2%, czyli o jedną czwartą więcej.
Częściowo jest to pokłosiem faktu, że opłaty za zarządzanie funduszem zamkniętym są często niższe niż w funduszach otwartych. To po prostu oznacza, że fundusz zamknięty „ucina dla siebie” mniejsze wynagrodzenie. Może to robić, bo często ma mniej kosztownych obowiązków niż fundusz otwarty. W efekcie przeciętny koszt zarządzania funduszem w FIZ-ach to 3,4%, a w otwartych funduszach 4,1%.

W tym kontekście ważne może być też to, że sporo funduszy zamkniętych ma charakter niepubliczny, z czym także wiąże się mniej kosztownych obowiązków. Takie inwestycje zgodnie z prawem mogą być zaoferowane nie więcej niż 149 klientom.

Nie ma zysku bez ryzyka

W tym morzu miodu jest jednak też trochę dziegciu. Wspomniane atuty funduszy zamkniętych niosą za sobą niestety też dodatkowe ryzyko związane z mniejszą dywersyfikacją aktywów. Po prostu w odróżnieniu od funduszy otwartych FIZ-y mogą większą część środków zainwestować w jedną firmę czy nieruchomość. Do tego inwestor posiadający certyfikat takiego funduszu musi być świadomy tego, że wyjście z inwestycji nie nastąpi z dnia na dzień – w skrajnych przypadkach fundusze mogą „blokować” możliwość wyjścia nawet na kilka lat. Inwestycje tego typu są więc mniej płynne.

Z drugiej strony większa elastyczność w tworzeniu produktu idzie tak daleko, że niektóre fundusze zamknięte obiecują nawet osiągnięcie z góry określonej minimalnej stopy zwrotu. Nie jest to gwarancja godna obligacji emitowanych przez Ministra Finansów, ale stanowić może pewne zabezpieczenie gdyby coś poszło „nie tak”. Niestety fundusze zamknięte są przeważnie kierowane do bardziej majętnych inwestorów. Nikogo nie powinno więc dziwić wymaganie pierwszej wpłaty na poziomie równowartości 40 tysięcy euro, podczas gdy w funduszach otwartych może wystarczyć zaledwie 50 – 100 złotych.

Otwarte na start

To niejedyny atut funduszy otwartych. Mogą być one ponadto szybko upłynnione – pieniądze trafić mogą na konto inwestora w ciągu 2-3 dni (maksymalnie 7 dni). Jednostki uczestnictwa są łatwo dostępne, bo fundusz emituje tyle jednostek, na ile zgłoszą popyt inwestorzy. Poza tym aktywa wyceniane są na bieżąco. Wszystko dlatego, że fundusz otwarty inwestuje np. w akcje, obligacje czy instrumenty rynku pieniężnego, które są przedmiotem publicznego obrotu, a więc na bieżąco można sprawdzić ich wartość.

Znaleźć można też specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte (SFIO). Co do zasady jest to fundusz o charakterystyce zbliżonej do wcześniej wspomnianego funduszu otwartego, ale z tą różnicą, że mogą one być kierowane do konkretnych podmiotów (firm lub osób fizycznych). Poza tym, pomimo faktu emitowania jednostek uczestnictwa (jak FIO), SFIO mogą wprowadzić ograniczenia w umarzaniu jednostek.

Bartosz Turek, analityk