Tajemnicze TUW-y

Przeczytaj także: TUW-y rosną w siłę

Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych to stosunkowo mało znane podmioty ekonomii społecznej. Tymczasem ich początki sięgają odległego średniowiecza, kiedy to powstawały w Polsce pierwsze kasy czeladnicze i bractwa kupieckie. W XVI wieku na terenie Wielkopolski ustalano tzw. porządki ogniowe, a w roku 1784 został utworzony Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych w Poznaniu. XIX wiek to już prawdziwy rozkwit ubezpieczeń wzajemnych - Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia "Florianka” działało prawie w każdej wsi.

W efekcie przed II wojną światową aż 65% rynku ubezpieczeń należało do 30 TUW-ów, które obejmowały swoim zasięgiem każdą dziedzinę życia (działało ich w sumie ponad 300). Obecnie ich udział jest znacznie mniejszy - według danych z 2015 roku TUW-y to niecałe 22,5% rynku ubezpieczeń. To dość skromny wynik. Dla porównania, w krajach Europy Zachodniej, USA, Japonii ich udział to 40-60%, a w Finlandii nawet 80%. Warto wiedzieć, że polski gigant PZU aż do 1953 roku działał jako TUW – pod nazwą PZUW: Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych. Likwidacja TUW-ów nastąpiła na mocy ustawy z 28 marca 1952 r. TUW-y zostały znacjonalizowane albo rozwiązane.

Po 1990 roku TUW-y w Polsce zaczęły się powoli odradzać przeskakując wyrwę pokoleniową czasów komunizmu. Obecnie liczymy je w dziesiątkach, a nie, jak kiedyś, w setkach. Podwaliny pod te podmioty nawiązujące do idei samorządności położyła ustawa o ubezpieczeniach z 1990 roku. Niektóre nastawione są na dużych udziałowców. Zasada działania TUW-ów opiera się na formule non-profit oraz współdzielenia odpowiedzialności, ryzyka i korzyści. Jeśli pojawiają się nadwyżki, są rozprowadzane między udziałowców, ale jeśli koszty obsługi ryzyka przekroczyły wysokość składek, udziałowcy są zobowiązani tę brakującą różnicę dopłacić.
Oczywiście dzielone są także koszty administracyjne.

TUW PZUW nastawiony na ubezpieczenia korporacyjne, w pierwszym, 2016 roku działalności uzyskał 14 tys. zł nadwyżki, ale w 2017 roku – już 2,3 mln. Inne wiodące towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych to Polski Gaz TUW – obsługujący Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo, TUW Cuprum – ubezpieczający spółki grupy KGHM Polska Miedź. Od 2003 roku działa Pocztowe Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych (PTUW), które zaczęło od ubezpieczania majątku Poczty Polskiej. W 2017 roku uzyskało tytuł „Najbardziej przyjazny ubezpieczyciel”. Przywoływanie tradycji nie zawsze odbywało się bezboleśnie, o czym początkowo przekonał się TUW TUZ. Rozwinąć skrzydła mógł dopiero po restrukturyzacji, pomocy Komisji Nadzoru Finansowego, dokapitalizowaniu, ale obecnie posiada już 15 oddziałów w całym kraju. Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych "TUW" powstało jako pierwsze w odrodzonej Polsce – obecnie działa w ok. 100 lokalizacjach.

Powstałe w 2015 roku Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych Medicum, do maja 2017 roku udzieliło 1570 gwarancji ubezpieczeniowych na łączną sumę gwarancyjną ponad 80 mln zł. Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych „REJENT-LIFE” z siedzibą w Poznaniu powstało w 1995 roku – jego działalność jest skierowana wyłącznie do jednej grupy zawodowej: do notariuszy oraz ich małżonków. Jest to jedyny TUW o statusie tzw. małego towarzystwa, prowadzący działalność w tzw. dziale I – ubezpieczenia na życie. SALTUS TUW to także jeden z najstarszych TUW-ów, funkcjonuje od 1995 roku i prowadzi działalność w zakresie ubezpieczeń majątkowych i osobowych.

TUW-y są dobrą alternatywą dla rozkładania ryzyka na członków i obniżania w ten sposób składek ubezpieczenia. Np. do TUW PZUW przystąpiło 50 szpitali, które pojedynczo byłyby zobowiązane płacić w wersji ograniczonej składki po około 470 tys. na szpital u jedynego dostępnego ubezpieczyciela czyli PZU.

Trend dla TUW-ów jest dodatni. Z raportu Europejskiego Stowarzyszenia Ubezpieczycieli Wzajemnych i Spółdzielczych (AMICE) oraz Międzynarodowej Federacji Ubezpieczeń Wzajemnych, na podstawie danych z 28 krajów Europy widać wzrost zainteresowania nimi. W Polsce między 2007 a 2015 rokiem rynek ubezpieczeń wzajemnych wzrósł o 24,1%, a poziom aktywów o 2,3 mld zł. Rzecznik Finansowy, zwraca uwagę, że ekspansja towarzystw ubezpieczeń wzajemnych będzie możliwa po zwiększeniu swobody statutowej i po rewizji regulacji ustawowych. Oczywiście istnieją jeszcze bariery mentalne: decyzja ponoszenia ryzyka finansowego, świadomość ekonomiczna w tej dziedzinie, ale także bariera wolnych środków finansowych, które można zainwestować.

Z pewnością bardziej przyjazną dla przeciętnego Kowalskiego formą są tzw. małe towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, zdefiniowane w art. 109 Ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz.U.2017.0.1170), które ubezpieczają wyłącznie swoich członków i posiadają ograniczony zakres działalności ze względu na małą liczbę członków oraz niewielką liczbę lub niskie sumy zawieranych umów ubezpieczenia lub niewielki terytorialny zasięg działalności. Grupa członków musi być także ściśle określona w statucie. Z pewnością taka forma wzajemnego ubezpieczenia może być bardzo korzystna np. dla rolników.

Duże korzyści płyną też dla samorządów, które zdecydują się ubezpieczyć w tej formie. W 2014 powstał specjalny raport na ten temat Fundacji Wspierania Ubezpieczeń Wzajemnych powołanej w 2011 roku, pt.: „Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych – bezpieczeństwo i oszczędność dla jednostek samorządu terytorialnego”. Hasło: „niska składka” nie zawsze okazuje się jednak w warunkach polskich wystarczająco chwytliwe. Formuła TUW zachęca także większą odpornością na kryzys finansowy. W poradniku zawarto też praktyczne kroki, jak powołać TUW. Ukazała się także dedykowana publikacja dla rolników. Fundacja chętnym oferuje porady ekspertów oraz praktyczny poradnik, jak założyć towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych. Wszechstronną pomoc dla wszystkich podmiotów ekonomii społecznej, do których należą TUW-y świadczą też akredytowane przy Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej regionalne ośrodki wsparcia ekonomii społecznej, które dysponują środkami na ewentualne specjalistyczne szkolenia i doradztwo. Na Mazowszu największym jest Mazowiecki Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej, który obejmuje swoim zasięgiem subregiony ciechanowski, ostrołęcki i radomski.

- Podobnie, jak inne OWES-y mamy możliwość np. animacji lokalnej, pomocy w dotarciu do lokalnych partnerów, samorządu, NGO, biznesu, fizyczne zorganizowanie spotkania partnerskiego, czy organizacyjnego TUW-u i pokrycie jego kosztów. Możemy także zorganizować wizytę studyjną, aby podpatrzeć u innych TUW-ów, jak działają, jakie były ich początki. Możemy także pokryć koszty specjalistycznego doradztwa, np. prawnego, czy biznesowego. Zapraszamy do korzystania z tej oferty – mówi Daniel Prędkopowicz, kierownik Mazowieckiego Ośrodka Wsparcia Ekonomii Społecznej.