Ustawa antylichwiarska. Jakie skutki mogą przynieść proponowane zmiany?

Przeczytaj także: Ustawa Antylichwiarska 3.0 - co się zmieniło?

18 czerwca przyjęto projekt ustawy antylichwiarskiej, której celem miało być uregulowanie branży pożyczkowej, a przede wszystkim ograniczenie działań lichwiarskich firm pożyczkowych, m.in. poprzez obniżenie górnego limitu pozaodsetkowych kosztów. Nowe przepisy przyjęto z entuzjazmem, jednak tydzień później wprowadzono dalsze zmiany w ustawie - na tyle daleko idące, że firmy pożyczkowe wieszczą koniec biznesu.

Jakie zmiany wprowadzono w ustawie antylichwiarskiej?

Nowa ustawa antylichwiarska wprowadza szereg zmian w prawie. Kluczowym zapisem jest limit kosztów pozaodsetkowych, który postawiono obniżyć z obecnych 55 proc. do zaledwie 20 proc. - koszty niezależne od okresu kredytowania nie będą mogły być wyższe niż 10 proc. wartości pożyczki, podobnie jak koszty uzależnione od okresu kredytowania, czyli łącznie 20 proc. Czym są koszty pozaodsetkowe? Zalicza się do nich prowizję i marżę oraz różnego rodzaju opłaty, np. opłaty administracyjne lub za rozpatrzenie wniosku czy opłaty związane z ubezpieczeniem.

Ustawa antylichwiarska zakłada także wprowadzenie ścisłych limitów w zakresie ustanawianych zabezpieczeń. Po zmianach, zabezpieczenie pożyczki nie będzie mogło przekroczyć sumy zobowiązania powiększonego o 45 proc. Nowe przepisy mają też uniemożliwić przeniesienie własności nieruchomości na zabezpieczenie zaciągniętych zobowiązań. Nie będzie również możliwości prowadzenia egzekucji komorniczej z mieszkania, jednak pod warunkiem, że wysokość zadłużenia nie przekracza 5 proc. jego wartości.

Ustawa ma również na celu zatrzymanie zjawiska tzw. rolowania, czyli zaciągania pożyczek z w celu spłaty aktualnych zobowiązań – często prowadziło to bowiem do wpadnięcia w spiralę długów.

Ponadto, wprowadzono nadzór Komisji Nadzoru Finansowego nad instytucjami pożyczkowymi. Ostatnią, istotną zmianą są wyższe kary za lichwę. Według nowych przepisów żądanie zapłaty kosztów dodatkowych lub odsetek dwukrotnie wyższych niż maksymalne ustawowe będzie groziło karą więzienia – konkretnie od 3 miesięcy do 5 lat.

Pozytywne i negatywne skutki ustawy antylichwiarskiej

Wprowadzone zmiany mają zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Część ekspertów twierdzi, że proponowane zmiany mogą oznaczać koniec biznesu dla firm pożyczkowych, według części opinie te są jednak przesadzone, a wprowadzone zmiany mogą mieć pozytywny wpływ na rynek.

Jakie pozytywne skutki mogą mieć wprowadzone zmiany?

• znaczne zmniejszenie kosztów pozaodsetkowych – według nowych przepisów koszty pozaodsetkowe nie będą mogły być wyższe, niż 20 proc. w skali roku, co dla konsumentów oznacza, że pożyczenie pieniędzy w instytucji pozabankowej będzie znacznie tańsze niż obecnie,
• ochrona przed egzekucją komorniczą z mieszkania – w przypadku niewielkiego zadłużenia (do 5 proc. wartości nieruchomości) nie trzeba będzie obawiać się eksmisji i utraty mieszkania,
• tańsze zakupy na raty – do tej pory zdarzało się, że w ratach za zakupy ukrywane były wysokie koszty dodatkowe (np. w popularnych ratach „0%”), natomiast po zmianach nie będą mogły być one wyższe, niż 20 proc. w skali roku,
• ochrona przed przywłaszczeniem nieruchomości – po zmianach w przepisach firmy pożyczkowe nie będą mogły żądać przeniesienia własności nieruchomości na zabezpieczenie zaciągniętych zobowiązań, co powinno uchronić część osób przed utratą dorobku życia w razie problemów ze spłatą zobowiązań,
• zmniejszenie ilości nieuczciwych ofert pożyczek na rynku – wprowadzenie wysokich kar więzienia za lichwę powinno skutecznie odstraszyć część oszustów i firm udzielających pożyczek na zbyt wysoki procent.

Jakie negatywne skutki mogę mieć nowe przepisy?

• zmniejszenie ilości firm pożyczkowych na rynku – znaczne ograniczenie maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych (do zaledwie 20 proc.), oznacza dla firm pożyczkowych zmniejszenie rentowności działalności biznesowej. W ostateczności może to doprowadzić do bankructwa części z nich lub zakończenia działalności, a w konsekwencji także do utraty pracy przez tysiące osób oraz spadku wpływów do budżetu Państwa.
• ograniczenie ilości ofert pożyczek na rynku – ze względu na mniejszą rentowność biznesu, firmy pożyczkowe mogą ograniczyć ilość udzielanych pożyczek, szczególnie tych bardziej ryzykownych (np. dla osób o niskiej zdolności kredytowej) oraz tych najmniej opłacalnych (czyli np. bezpłatnych), co dla części osób może oznaczać spore trudności z uzyskaniem pożyczki,
• wycofanie z rynku ofert pożyczek dla osób zadłużonych – nowe przepisy znacznie utrudniają instytucjom pozabankowym dochodzenie roszczeń od osób zadłużonych, co może doprowadzić do tego, że po prostu przestaną udzielać takich pożyczek, a osoby zadłużone pozostaną pozbawione możliwości zaciągnięcia jakiejkolwiek pożyczki czy kredytu,
• rozrost szarej strefy – po wprowadzeniu nowych przepisów część osób i firm udzielających do tej pory pożyczek legalnie, może przejść do szarej strefy – do rozrostu szarej strefy przyczynią się także sami konsumenci (zwłaszcza zadłużeni lub o niskiej zdolności kredytowej), którzy nie mogąc liczyć na legalną pożyczkę będą szukali jej w szarej strefie.

Z jednej strony nowy projekt ustawy antylichiwarskiej chroni interesy klienta, zabezpieczając go np. przed utratą majątku nieadekwatnego do wielkości zadłużenia – tłumaczy Jerzy Małysz z porównywarki – z drugiej strony jednak, nowe przepisy mogą paradoksalnie wpędzić pożyczkobiorców w jeszcze większe kłopoty. Upadek legalnie działającego rynku pożyczek sprawi bowiem, że klienci pozbawieni źródeł finansowania coraz częściej będą szukać pożyczek w tzw. „szarej strefie” nad którą nikt nie ma kontroli. Niestety, w wielu sytuacjach może skończyć się to tragicznie.

Podsumowując, ustawa antylichwiarska w obecnym kształcie może doprowadzić do upadku branży pożyczkowej w Polsce. Aktualnie, nowym przepisom przygląda się jednak Komisja Europejska. Jeśli instytucja ta uzna, że nowe przepisy zagrażają np. swobodnemu świadczeniu usług społeczeństwa informacyjnego na rynku wewnętrznym, może wnieść do projektu swoje uwagi. Z związku z tym wszelkie działania zmierzające do wprowadzenia tego projektu w życie zostały obecnie zawieszone do końca września.

Artykuł przygotowany przy współpracy z sowafinansowa.pl