Kto zapłaci za wyrok TSUE?

Przeczytaj także: Jakie perspektywy dla frankowiczów na 2024 rok?

Długo oczekiwany wyrok TSUE dał niektórym frankowiczom nadzieję na lepsze jutro. I wprawdzie to nie koniec, ale w wielu przypadkach dopiero początek sądowych batalii, to jednak orzeczenie wszyscy przyjęli z niewątpliwą ulgą - Trybunał wskazał bowiem, że stosowanie klauzuli indeksacyjnej jest niezgodne z prawem. W praktyce oznacza to konieczność zamiany indeksowanych kredytów frankowych na złotowe i otwiera frankowiczom drogę do odzyskania części pieniędzy. A jest o co walczyć, bo chodzi tu zarówno o zwrot nadpłaty, jak i niższe raty kredytowe w przyszłości.

I choć wyrok TSUE jest niewątpliwie światłem w tunelu, to jednak przed frankowiczami jeszcze długa droga. Muszą występować na drogę sądową, ale mogą się również spodziewać, że polskie sądy będą się w swym orzecznictwie kierować stanowiskiem TSUE.

Wyrok TSUE ucieszy szczególnie tych konsumentów, którzy nie są w stanie spłacać rosnących rat kredytu frankowego i rozważali upadłość konsumencką. Nie zawsze jest to najlepsze rozwiązanie, szczególnie gdy kredyt we frankach jest jedynym zobowiązaniem dłużnika. Doradcy restrukturyzacyjni przewidują, że spadnie liczba upadłości spowodowanych kłopotami ze spłatą kredytów frankowych.

– Mimo że każda ze spraw będzie rozstrzygana z uwzględnieniem indywidualnej sytuacji, to wyrok stanowi dla wszystkich posiadających sporne umowy kredytów we frankach niezwykle istotny środek obrony swoich praw, w tym daje możliwość zdecydowania, czy umowa zostanie utrzymana w mocy. Jednakże z uwagi na liczbę procesów i spodziewane ich rozciągnięcie w czasie trzeba mieć świadomość, że nie stanie się to szybko, a czas w przypadkach zagrożenia upadłością jest jednym z najważniejszych zasobów – mówi Małgorzata Anisimowicz, prezes zarządu PMR Restrukturyzacje SA.

Krach bankowy?

Świat finansów wieszczy poważne kłopoty sektorowi bankowemu. Związek Banków Polskich wyliczył, że zamiany kredytów walutowych na złotowe ze stawką LIBOR będą kosztowały sektor bankowy ok. 60 mld zł. Optymiści uważają, że przewalutowanie kredytów będzie rozłożone w czasie i nie spowoduje krachu.

Najbardziej odbije się to jednak na klientach banków. Kredytodawcy będą musieli zarezerwować pieniądze na odszkodowania dla frankowiczów, będzie więc mniej pieniędzy na udzielanie nowych kredytów hipotecznych. Dotyczy to głównie czterech banków, które są najbardziej obciążone indeksowanymi kredytami frankowymi: PKO BP, mBank, Getin i Millenium. Klientom pozostaną te banki, które nie mają takich problemów.

Koszty związane z wyrokiem TSUE banki mogą też odbijać sobie w inny sposób, np. poprzez obniżenie oprocentowania lokat, wzrost opłat za usługi czy podwyższenie kosztów nowych kredytów.

– Wiążące się z wyrokiem konsekwencje dla banków dotyczące ich kosztów najprawdopodobniej zostaną przeniesione, chociaż nie wprost, na usługi bankowe. Zapewne objawią się w postaci wyższych marż i prowizji udzielanych kredytów. To z kolei może istotnie wpłynąć na kondycję finansową i uzyskiwaną płynność sektora MŚP finansujących się kapitałem obcym i funkcjonujących w oparciu o strategie konkurowania niską marżą. W sytuacji nieaktualnych rynkowo modeli biznesowych, których atutami były niskie koszty pracy, a restrukturyzacja operacyjna nie została przeprowadzona we właściwym czasie, prognozowany wzrost kosztu kapitału obcego stanie się dodatkowym czynnikiem obniżenia wyników – komentuje Małgorzata Anisimowicz. – Z punktu widzenia doradcy restrukturyzacyjnego niepokojącym aspektem omawianych konsekwencji wyroku jest także pozycja przedsiębiorstw w restrukturyzacji, którym już niechętnie udzielane są pożyczki i kredyty, a spodziewana możliwość zmniejszenia przez banki liczby aktywów ważonych ryzykiem nie poprawi tej sytuacji – dodaje.

– Najważniejsze dla uczestników rynku jest, aby korzyści rozwiązań prawnych pozostawały w związku z ekonomicznymi – reasumuje Małgorzata Anisimowicz.

Paraliż sądów

Największy problemy czeka polskie sądownictwo. W Polsce jest około 450 tys. frankowiczów, a ich kredyty wynoszą w sumie ok. 125 mld. Do tej pory nieliczni zdecydowali się na batalie sądowe z bankami. Teraz, zachęceni wyrokiem TSUE, mogą ruszyć do sądów.

Kancelarie prawne przyznają, że rośnie zainteresowanie konsumentów dochodzeniem od banków roszczeń z tytułu kredytów frankowych. Na falę pozwów nie jest przygotowany polski wymiar sprawiedliwości, który zmaga się z przedłużającymi się sprawami sądowymi.

Jak wynika z danych Ministerstwa Sprawiedliwości, reforma sadownictwa nie wpłynęła na przyspieszenie rozstrzygania cywilnych spraw sądowych. Wręcz przeciwnie, wydłużył się średni czas trwania takich postępowań – do 121 dni. W pierwszym półroczu tego roku do sądów wpłynęło prawie 5,7 mln spraw cywilnych, a nierozstrzygniętych pozostało prawie 2,5 mln.

Sprawa Dziubaków trafiła do TSUE

Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu zajmuje się kredytami frankowymi za sprawą Justyny i Kamila Dziubaków. Małżeństwo wytoczyło proces przeciwko Raiffeisen Bank o kredyt indeksowany kursem franka szwajcarskiego.

Kredyt, wzięty w 2008 r. na 40 lat, był wyrażony w polskich złotych, ale indeksowany do franka szwajcarskiego. Państwo Dziubakowie domagali się uznania nieważności umowy z bankiem ze względu na zawartą w niej nieuczciwą klauzulę indeksacyjną. Rozpoznający sprawę sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie miał wątpliwości i skierował w kwietniu 2018 r. cztery pytania prejudycjalne do TSUE. Dotyczą one wykładni unijnego prawa w kwestii zawieranych we frankach umów kredytowych, w których znajdują się klauzule abuzywne.

Wiosną tego roku rzecznik generalny TSUE stwierdził, że kredyt indeksowany do franka szwajcarskiego może być zmieniony na złotowy z pozostawieniem frankowej stopy procentowej LIBOR. Uznał też, że sąd nie może samodzielnie uzupełniać luk, które powstaną po usunięciu zakazanych klauzul. To klient powinien decydować, czy chce, aby umowa z bankiem nadal obowiązywała.

W czwartek długo oczekiwany wyrok w tej sprawie wydał TSUE. Stwierdził, że można unieważnić umowę z bankiem, w której zawarto niedozwolone klauzule, a sąd powinien kierować się interesem kredytobiorcy. Dodał też, że „prawo Unii Europejskiej nie stoi na przeszkodzie unieważnieniu tych umów”, jeśli usunięcie abuzywnych klauzul zmienia znacząco charakter umowy lub po ich usunięciu należałoby zastosować stopę LIBOR dla kwoty złotowej.

TSUE przyznał też, że polskie prawo nie pozwala na uzupełnienie luk w umowie po wykreśleniu niedozwolonych klauzul.