Upadłość konsumencka a majątek wspólny małżonków

Przeczytaj także: Upadłość konsumencka - co się zmieniło?

Sąd Najwyższy w dniu 16 grudnia 2019 r. podjął uchwałę w sprawie o sygn. III CZP 7/19, której przedmiotem było rozstrzygnięcie zagadnienia: czy w chwili ogłoszenia upadłości konsumenckiej cały majątek wspólny wchodzi do masy upadłości. Chodzi oczywiście o sytuację, gdy małżonkowie znajdują się w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Wątpliwości w tej kwestii podjął Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, który rozpoznając zażalenie na postanowienie Sędziego-komisarza w jednym z postępowań konsumenckich zaczął zastanawiać się, czy cały majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny, czy też majątek jest dzielony pomiędzy małżonków, a do masy upadłości wchodzi tylko udział w majątku wspólnym.

Sąd Najwyższy w zasadzie uznał, iż zapis art. 124 ust. 1 ustawy Prawo Upadłościowe - Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny - nie pozostawia swobody do interpretacji, bowiem jego brzmienie językowe jest precyzyjne. W obrocie prawnym dominuje pogląd, że przepis ten należy stosować wprost, tj. bez żadnej modyfikacji. SN potwierdził w/w uchwałą dotychczasową linię orzeczniczą sądów, doktrynę i przede wszystkim praktykę prowadzenia postępowań upadłościowych. Moim zdaniem jest to słuszne stanowisko z wielu względów, a w szczególności z praktycznego punktu widzenia.

Jak wygląda to w praktyce? Otóż po ogłoszeniu upadłości syndyk zabezpiecza cały majątek upadłego (nieruchomości, ruchomości itd.), dokonuje jego wyceny i następnie sprzedaje. Fundusze uzyskane ze sprzedaży majątku przeznaczane są na zaspokojenie kosztów postępowania oraz spłatę wierzycieli. Pamiętać należy, iż ogłoszenie upadłości automatycznie z mocy samego prawa powoduje rozdzielność majątkową, co wynika wprost z brzmienia art. 53 § 1 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Sprzedaż np. całej nieruchomości zazwyczaj nie napotyka większych trudności, pozostaje jedynie kwestia ceny. Małżonkowi upadłego przysługuje wówczas prawo zgłoszenia w postępowaniu upadłościowym do Sędziego-komisarza wierzytelności z tytułu udziału (co do zasady udziały małżonków są równe) w majątku wspólnym, co oznacza, że otrzyma on określoną kwotę pieniężną, która zostanie wypłacona przez syndyka w ramach wykonania planu spłaty wierzycieli. Przy czym należy pamiętać, iż częste są sytuacje, gdy to oboje małżonkowie mają ogłoszoną upadłość konsumencką i wszelkie czynności w tym względzie w imieniu danej osoby wykonuje tylko syndyk.

Dużo trudniej natomiast byłoby syndykowi sprzedać udział w nieruchomości, ponieważ krąg ewentualnych zainteresowanych takim zakupem będzie bardzo wąski i sprowadzałby się w zasadzie tylko do osób najbliższych. Istnieje oczywiście możliwość, iż udział nie zostałby w ogóle sprzedany, co w konsekwencji mogłoby powodować przedłużanie się postępowania upadłościowego, a nawet jego paraliż. Nie ulega zatem wątpliwości, iż dopuszczenie do przeprowadzania podziału majątku w trakcie postępowania upadłościowego prowadziłoby do znacznego jego spowolnienia i skomplikowania.

Warto także wskazać, iż zapis art. 124 ust. 1 ustawy Prawo Upadłościowe nie budząc wątpliwości co do kwestii majątku wspólnego w postępowaniu upadłościowym, pozwala osobie, która składa wniosek o ogłoszenie upadłości przewidywać konsekwencje wynikające z ogłoszenia upadłości. Można wówczas podjąć czynności mające na celu zabezpieczenie małżonka przed tymi skutkami np. poprzez zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej. Dlatego też ważne jest w tym aspekcie majątkowym, aby brzmienie art. 124 ust. 1 PU nie budziło wątpliwości i uchwała Sądu Najwyższego nadaje pewności prawnej w tym elemencie postępowania upadłościowego.