Pandemia przyspieszyła zmierzch kart kredytowych

Przeczytaj także: W lutym 2022 na plusie tylko kredyty gotówkowe

Z danych BIK wynika, że w marcu 2022 w porównaniu do marca 2021 banki i SKOK-i udzieliły o 0,2% więcej kredytów gotówkowych, ale ich wartość była o 1,1% niższa. Banki udzieliły o 41,6% mniej limitów w kartach kredytowych oraz o 27,2% mniej kredytów mieszkaniowych, a także o 9,9% mniej kredytów ratalnych. Najwięcej, o 20,0%, spadła wartość przyznanych limitów na kartach kredytowych, a o 18,2%- w kredytach mieszkaniowych. Kredyty ratalne spadły o 11,1%, a gotówkowe o 1,1%.

W porównaniu do lutego 2022 r., w marcu 2022 r. banki udzieliły więcej i na wyższą wartość wszystkich produktów kredytowych. Najwyższy miesięczny wzrost odnotowały kredyty mieszkaniowe: (+21,1%) w ujęciu liczbowym i (+20,2%) w wartościowym. Również kredyty gotówkowe odnotowały duże wzrosty m/m liczbowo (+14,0%) i wartościowo (+17,2%).

W pierwszym kwartale 2022 r. w porównaniu do analogicznego okresu ubiegłego roku ujemne dynamiki w obu ujęciach odnotowały karty kredytowe (-36,0% oraz -17,0%) i kredyty mieszkaniowe (-19,0% oraz -8,2%). Natomiast dodatnie dynamiki zanotowano w przypadku kredytów ratalnych (+9,2% oraz +2,5%), a także kredytów gotówkowych (+7,0% oraz +5,0%).

Analizując dane zawarte w Newsletterze i wyciągając na ich podstawie wnioski, BIK bierze pod uwagę dwa ważne aspekty metodyczne.

Po pierwsze, uwzględnia specyfikę produktów kredytowych: kredyty konsumpcyjne (ratalne i gotówkowe) oraz karty kredytowe są procesowane bardzo szybko od złożenia wniosku przez klienta lub oferty przez bank. Zazwyczaj złożenie wniosku i udzielenie kredytu czy przyznanie limitu zamykają się w jednym miesiącu. Zatem w przypadku tych produktów, marcowa akcja kredytowa jest związana z wnioskami składanymi w większości przypadków w marcu 2022 r. Natomiast kredyty mieszkaniowe są procesowane dłużej, nawet do dwóch miesięcy od złożenia wniosku, w związku z tym, sprzedaż kredytów mieszkaniowych w marcu 2022 r. jest efektem wniosków składanych głównie w styczniu i lutym 2022 r.

Po drugie, duże problemy ze spłatą kredytów mogą w pełni zmaterializować się w odczytach Indeksów Jakości dopiero po trzech miesiącach od zaprzestania spłaty, co wynika z ich konstrukcji, ponieważ Indeksy obejmują jedynie opóźnienia powyżej 90 dni.

W kredytach gotówkowych marzec 2022 r. na poziomie porównywanym z marcem 2021 r. zarówno w ujęciu liczbowym, jak i wartościowym

Na tle wszystkich produktów kredytowych, dynamiki liczby i wartości kredytów gotówkowych r/r trzeba interpretować w miarę pozytywnie. Tym bardziej, że marzec zeszłego roku był najlepszy od początku pandemii, nie wystąpił więc tak, jak w lutowej akcji kredytowej, efekt niskiej bazy.

W pierwszym kwartale br. kredyty gotówkowe tylko w skrajnych przedziałach kwotowych odnotowały dodatnie dynamiki w porównaniu z analogicznym okresem zeszłego roku. Tym razem to jednak nie kredyty wysokokwotowe, jak to miało miejsce w całym 2021 r., ale niskokwotowe były głównym motorem napędzającym wzrosty. Odnotowały one najwyższe dodatnie dynamiki akcji kredytowej zarówno w ujęciu liczbowym, jak i wartościowym. Dynamika kredytów niskokokwotowych tj. z dwóch przedziałów kwotowych do 5 tys. zł oraz 5-10 tys. zł wyniosła odpowiednio (+15,5% L) i (+12,4% W) oraz (13,6% L) i (12,8% W). Kredyty z tych dwóch przedziałów odpowiadają za 9,1% wartości sprzedaży i prawie połowę liczby udzielonych w pierwszym kwartale kredytów gotówkowych. Stąd dynamika w całym segmencie kredytów gotówkowych w ujęciu liczbowym jest wyższa niż w wartościowym – wyjaśnia prof. Waldemar Rogowski, główny analityk Biura Informacji Kredytowej.

- Pierwszy kwartał br. na rynku kredytów gotówkowych należał do w miarę udanych. Pomimo podwyżek stóp procentowych, które spowodowały, że stopy procentowe wróciły do poziomu sprzed 9 lat, a rynek oczekuje dalszych podwyżek, to kredyty gotówkowe odnotowały w ujęciu r/r dodatnie dynamiki. W mojej opinii to jednak nie tylko wysokość stóp procentowych będzie determinować zainteresowanie kredytami gotówkowym w najbliższych miesiącach, lecz dalszy przebieg wojny w Ukrainie i związane z tym nastroje społeczne. Przy ich pogorszeniu, można spodziewać się spadków w kolejnych miesiącach br. – puentuje prof. Rogowski.

Kredyty ratalne w marcu złapały zadyszkę

W przypadku kredytów ratalnych w marcu 2022 r. mamy ujemne dynamiki r/r w ujęciu wartościowym (-11,1%) i ilościowym (-9,9%). Jednak zarówno liczba, jak i wartość udzielonych kredytów ratalnych w pierwszym kwartale tego roku jest wyższa w porównaniu do pierwszego kwartału zeszłego roku – odpowiednio o (+9,2%) oraz (+2,5%).

W przeciwieństwie do kredytów gotówkowych, dynamiki sprzedaży kredytów ratalnych w I kw. 2022 r. w porównaniu do I kw. 2021 r. mają dodatnie dynamiki wartości udzielonych kredytów w prawie wszystkich przedziałach kwotowych. Najwyższe dynamiki dotyczą kredytów ratalnych do 1 tys. zł. (+24,4%). W ujęciu liczbowym również najwyższe dodatnie dynamiki dotyczą kredytów ratalnych z przedziału do 1 tys. zł (+46,1%). Może być to efekt nabycia portfela pożyczek BNPL przez jeden z banków. Co ciekawe, ujemną dynamikę odnotowały kredyty ratalne wysokokwotowe z przedziału powyżej 10 tys. zł (-1,5%). Kredyty ratalne z tego przedziału mają jednak tylko 6% udział w całej liczbie udzielonych kredytów ratalnych – stwierdza główny analityk BIK.

Średnia wartość kredytu ratalnego udzielonego w marcu 2022 r. to 4 622 zł i jest ona niższa niż w marcu rok temu o 1,3%. Dla kredytów gotówkowych, średnia wartość zaciągniętego w marcu 2022 r. kredytu to 22 647 zł – to spadek o 1,3% w stosunku do marca 2021 r.

Nadal bezpieczny poziom ryzyka kredytowego

Obserwowany przez BIK co miesiąc poziom ryzyka kredytowego portfela kredytów konsumpcyjnych (gotówkowych i ratalnych), w oparciu o odpowiednie Indeksy Jakości, pełni funkcję systemu wczesnego ostrzegania. Jakość portfela kredytów ratalnych już od kilku lat utrzymuje się na bardzo niskim, bezpiecznym poziomie szkodowości, co każdorazowo potwierdzają właśnie miesięczne odczyty Indeksu.

Bieżący, marcowy odczyt Indeksu Jakości portfela kredytów ratalnych wynosi 1,08%. Kilkukrotnie wyższą szkodowością (najwyższą wśród wszystkich grup produktowych) charakteryzują się natomiast kredyty gotówkowe. Marcowy odczyt Indeksu Jakości dla kredytów gotówkowych wynosi 3,65%.

W porównaniu do marca 2021 r. wartość Indeksu Jakości kredytów gotówkowych polepszyła się (spadła) o 1,13 pkt proc. Od roku w ujęciu m/m mamy polepszenie (spadek) Indeksu, co niewątpliwie jest sygnałem bardzo pozytywnym, informującym o spadku ryzyka kredytowego tych kredytów. Na uwagę zasługuje również bardzo niski odczyt Indeksu dla kredytów ratalnych. W okresie 12-miesięcznym wartość Indeksu polepszyła się (spadła) o 0,12 p.p. Jednak z uwagi na wzrost ryzyka wynikającego zarówno z uwarunkowań globalnych czy sytuacji makroekonomicznej w Polsce, w kolejnych miesiącach należy bardzo uważnie obserwować zachowanie się Indeksów jakości kredytów ratalnych i gotówkowych – wyjaśnia główny analityk BIK.

Kredyty mieszkaniowe – marzec pozytywnie zaskoczył, ale czy nie jest to tylko „łabędzi śpiew” i efekt „ucieczki” przed niekorzystnymi zmianami regulacyjnymi wchodzącymi w życie w kwietniu?

W marcu br. w porównaniu z marcem 2021 r., na rynku kredytów mieszkaniowych odnotowaliśmy bardzo duży spadek liczby udzielonych kredytów (-27,2%). Również w ujęciu wartościowym dynamika jest ujemna (-18,2%). W marcu 2022 r. średnia wartość udzielonego kredytu mieszkaniowego wyniosła 345,02 tys. zł i była wyższa w ujęciu rocznym o 12,2%, co odpowiada w przybliżeniu średniej rocznej dynamice wzrostu cen nieruchomości.

Analizując sytuację w poszczególnych przedziałach kwotowych określających wartość udzielanego kredytu mieszkaniowego, w okresie styczeń - marzec 2022 r. widać duże zróżnicowanie. Dodatnie dynamiki sprzedaży kredytów mieszkaniowych, zarówno w ujęciu liczbowym, jak i wartościowym, dotyczyły jedynie kredytów z przedziału powyżej 500 tys. zł, w ujęciu liczbowym (+24,1%) i (+29,3%) w wartościowym. W pozostałych przedziałach zarówno w ujęciu liczbowym, jak i wartościowym dynamiki są ujemne.

Dla kredytów mieszkaniowych marzec, podobnie jak luty 2022 r., był bardzo słaby. A w ujęciu liczbowym nawet bardzo zły, bowiem w porównaniu do marca 2021 r. banki udzieliły aż o 24,1%, mniej kredytów mieszkaniowych. Jest to spowodowane przede wszystkim spadkiem liczby osób wnioskujących o kredyt mieszkaniowy w styczniu 2022 r., co było kontynuacją trendu obserwowanego już od kwietnia zeszłego roku. Trend spadkowy popytu na kredyty mieszkaniowe zaczął się więc jeszcze przed rozpoczęciem cyklu podwyżek stóp procentowych. Co ciekawe w lutym br. liczba wnioskujących wzrosła, a w marcu tego roku przekroczyła nawet 53 tys. ustalając drugi w ostatnich dziesięciu latach rekordowy wynik. Co jest ważne w perspektywie akcji kredytowej w kwietniu. Bowiem kwiecień może być całkiem udanym miesiącem pod względem zarówno liczby, jak i wartości udzielonych kredytów. Ale wróćmy do akcji kredytowej w marcu 2022 r.

- Obecnie jesteśmy już po sześciu podwyżkach stóp procentowych. Ostatnia kwietniowa nie znalazła jeszcze, bo nie mogła, swojego odzwierciedlenia w samej akcji kredytowej. Podwyżki stóp procentowych obniżyły zdolność kredytową. Do tego dochodzą działania KNF, które również negatywnie wpłyną na zdolność kredytową. A 24 lutego br. doszedł jeszcze jeden element - niepewność związana z wojną w Ukrainie. Czynnik ten wprowadza niepewność, a banki w takich warunkach zazwyczaj bardziej restrykcyjnie podchodzą do udzielania kredytów w szczególności długoterminowych.

W ujęciu wartościowym sytuacja również nie jest dobra. Bowiem wyniki marca są niższe w porównaniu do marca 2021 r. (-18,2%). Rynek spada więc również w ujęciu wartościowym. Odpowiada za to również wyhamowanie wzrostu średniej wartość udzielanego kredytu, w porównaniu do lutego br. jest on na takim samym poziomie. O takim negatywnym dla rynku kredytów mieszkaniowych scenariuszu tj. spadku liczby wnioskujących i spadku średniej kwoty udzielanego kredytu ostrzegałem już w wielu komentarzach w zeszłym roku – stwierdził prof. Rogowski.

- W mojej opinii kolejne miesiące będą jednymi z najciekawszych w całej historii polskiego rynku kredytów mieszkaniowych, marcowy bardzo dobry wynik dotyczący liczby osób wnioskujących o kredyt mieszkaniowy, który zapewne pozytywnie wpłynie na akcję kredytową w kwietniu i maju może być już ostatnim pozytywnym akcentem na rynku kredytów mieszkaniowych w bieżącym cyklu – puentuje prof. Rogowski.

Jakość portfela kredytów mieszkaniowych

Miesięczny odczyt Indeksu Jakości portfela kredytów mieszkaniowych w marcu 2022 r. wyniósł 0,55%. W ostatnich 12 miesiącach (od marca 2021 r. do marca 2022 r.) jakość portfela nieznacznie polepszyła się, o czym świadczy spadek Indeksu o (-0,03 p.p.).

Jak już sygnalizowałem w komentarzach do wcześniejszych Newsletterów czynnikiem, który może niekorzystnie wpłynąć w przyszłości – myślę że najwcześniej we wrześniu – październiku 2022 r. na jakość portfela kredytów mieszkaniowych są podwyżki stóp procentowych. Bowiem prawie cały portfel złotowych kredytów mieszkaniowych (415,4 mld) to kredyty na zmienną stopę. Efekt będzie jak już wspomniałem opóźniony. Wzrost oprocentowania nastąpi bowiem po trzech (WIBOR 3M) lub 6 miesiącach (WIBOR 6M). Jeżeli dodamy do tego jeszcze konieczność wystąpienia opóźnień powyżej 90 dni to negatywny efekt może pojawić się dopiero na jesieni. Szczególnie na obniżenie jakości narażone będą kredyty zaciągnięte w okresie historycznie rekordowo niskich stóp procentowych przez pojedynczych kredytobiorców (23 mld zł), dodatkowo tych, którzy posiadają do spłaty inne zobowiązania. Wyższym poziomem ryzyka będą prawdopodobnie charakteryzować się również kredyty wysokokwotowe powyżej 1 mln zł (13 mld zł) oraz kredyty osób z wysoką wartością wskaźnika DSTI – powyżej 50%. Z uwagi na wojnę wzrósł również kurs franka szwajcarskiego, co powoduje wzrost wysokości raty, tak więc i w tym przypadku mamy podwyższony poziom ryzyka kredytowego. Na koniec marca w spłacie było jeszcze 377,6 tys. kredytów frankowych na kwotę 91,35 mld zł - ostrzega prof. Rogowski.

Karty kredytowe – już przed pandemią był regres, pandemia przyśpieszyła chyba to co nieuchronne – czyli zmierzch kart kredytowych

W marcu 2022 r. banki wydały 38,9 tys. kart kredytowych na łączną kwotę przyznanych limitów 339 mln zł.

W marcu 2022 r. pomimo efektu niskiej bazy sprzed roku, nadal mamy w ujęciu liczbowym ujemną dynamikę, która wynosi (-41,6%). Również w ujęciu wartościowym mamy ujemną dynamikę (-20,0%). W ujęciu liczbowym ujemne dynamiki w pierwszym kwartale br. w porównaniu z analogicznym okresem zeszłego roku dotyczą wszystkich przedziałów kwotowych. W przypadku ujęcia wartościowego dodatnią dynamiką charakteryzowały się jedynie limity kartowe udzielone na ponad 10 tys. zł. (+7,2%). Należy pamiętać, że limity kartowe są po kredytach gotówkowych drugim najbardziej ryzykownym produktem kredytowym. Wartość Indeksu Jakości w marcu wyniosła 3,25%. Jednak w ujęciu rocznym wartość Indeksu polepszyła się o (-0,11) - mówi prof. Rogowski z BIK.