Ile kosztuje upadłość konsumencka?

Przeczytaj także: Upadłość konsumencka krok po kroku

Cel upadłości konsumenckiej – do czego to zmierza?

Postępowanie w sprawach o upadłość konsumencką pełni dwie podstawowe funkcje:

• Oddłużeniową,
• Windykacyjną.

W przypadku funkcji oddłużeniowej celem jest zwolnienie konsumenta z ciążących na nim zobowiązań poprzez zaspokojenie wierzycieli i umorzenie długów. Zależnie od okoliczności sprawy, może mieć to miejsce po realizacji planu spłaty lub (w wyjątkowych sytuacjach) bez sporządzania planu spłaty.

Z kolei funkcja windykacyjna postępowania polega na spieniężeniu części lub całości majątku konsumenta po to, aby zaspokoić roszczenia wierzycieli. Skorzystanie z upadłości konsumenckiej umożliwia dłużnikowi uniknięcie windykacji długów. Daje też szansę na polubowne zamknięcie sporu z wierzycielem (a częściej wieloma wierzycielami) pod warunkiem, że dłużnik współpracuje z organami i pozostałymi uczestnikami postępowania.

Komu przysługuje prawo do skorzystania z upadłości konsumenckiej?

Według art. 491 par. 1 ustawy prawo upadłościowe, upadłość konsumencką można ogłosić wobec osoby fizycznej, wobec której nie stosuje się ogólnych przepisów o upadłości. Postępowanie można więc prowadzić wobec:

• osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej;
• wspólnika spółki osobowej, jeżeli od dnia wykreślenia podmiotu z KRS upłynął minimum 1 rok.

Trzeba tutaj podkreślić, że wniosek o upadłość konsumencką może złożyć jedynie dłużnik (a nie wierzyciel), a postępowania nie wszczyna się z urzędu. W przypadku małżonków trzeba złożyć osobny wniosek przez każdego z nich – nawet wtedy, gdy istnieje między nimi ustawowy ustrój wspólności majątkowej.

Jako przesłankę do wszczęcia postępowania upadłościowego wskazuje się stan niewypłacalności dłużnika, a więc sytuację, w której nie realizuje on swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

Koszty upadłości konsumenckiej i etapy postępowania

Koszty upadłości konsumenckiej zależą od etapu, w jakim znajduje się postępowanie. W praktyce postępowanie upadłościowe dzieli się na dwa etapy:

1. postępowanie w sprawie o ogłoszenie upadłości;
2. właściwe postępowanie upadłościowe.

Koszt na etapie postępowania w sprawie upadłości

Pierwszy, wstępny etap postępowania w sprawie upadłości konsumenckiej ma na celu wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Sąd analizuje złożony wniosek i sprawdza jego poprawność formalną. Jaki jest koszt upadłości konsumenckiej na tym etapie?

• Najpierw opłacamy wniosek o ogłoszenie upadłości
  Na wstępie mamy konieczność uiszczenia opłaty sądowej za rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości. Wysokość kosztu za taki wpis to 30 zł (jest to kwota stała). Opłata jest obowiązkowa, aby sąd rozpoznał pismo procesowe. Należy uiścić ją na rachunek sądu rejonowego, do którego kierujemy wniosek.
  
  Jeśli dłużnik nie ma majątku, może złożyć wniosek o zwolnienie go z opłaty sądowej. Powinien w tym celu załączyć oświadczenie o stanie majątkowym i dochodach. Dokładne wypełnienie oświadczenia daje większą pewność, że sąd nie wyrazi wątpliwości co do ograniczonych możliwości finansowych wnioskodawcy. W treści takiego oświadczenia podajemy szczegółowe informacje na temat:
  • źródeł dochodu i jego wysokości;
  • wysokości miesięcznych obciążeń;
  • osób mieszkających razem z wnioskodawcą i pozostających na jego utrzymaniu.
• Opłata za przygotowanie wniosku o upadłość i reprezentację w postępowaniu
  Upadłość konsumencka jest ogłaszana na pisemny wniosek dłużnika (mówi o tym art. 491 par. 2 ust. 4 ustawy prawo upadłościowe). Jest to sformalizowane pismo, które zawiera:
  • dane umożliwiające identyfikację dłużnika (m.in. jego imię, nazwisko, adres zamieszkania, numer PESEL);
  • wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika;
  • wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek oraz ich uprawdopodobnienie;
  • aktualny i zupełny wykaz majątku wraz z szacunkową wyceną jego składników;
  • spis wierzycieli wraz z wysokością wierzytelności oraz ich terminami zapłaty;
  • spis wierzytelności spornych;
  • listę zabezpieczeń rzeczowych na majątku dłużnika;
  • informację o osiąganych dochodach, ponoszonych kosztach oraz osobach pozostających na utrzymaniu dłużnika w okresie 6 miesięcy poprzedzających wniosek;
  • informacje o czynnościach prawnych dłużnika dotyczących akcji, udziałów lub nieruchomości, a także aktywów o wartości przekraczającej 10 tysięcy złotych;
  • oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.
  
  Na tym etapie opłaty są związane z wynagrodzeniem prawnika, jeśli dłużnik decyduje się na skorzystanie ze wsparcia kancelarii prawnej. A warto wiedzieć, że samodzielne przygotowanie wniosku nie jest łatwe. Z kolei to, w jaki sposób uzasadnimy pismo procesowe, może zaważyć na sukcesie całego postępowania.

Wynagrodzenie dla profesjonalisty będzie zależne od poziomu sformalizowania sprawy, objętości wniosku, a także potrzebnego nakładu pracy. Poza tym w niektórych sytuacjach potrzebne jest bieżące doradztwo podczas postępowania, co również decyduje o finalnej cenie usługi.

Jaki jest koszt upadłości konsumenckiej na etapie właściwego postępowania upadłościowego?

Właściwe postępowanie upadłościowe rozpoczyna się po wydaniu przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnika. To wtedy sąd powołuje syndyka, który nadzoruje przebieg postępowania upadłościowego. Każda czynność w ramach postępowania upadłościowego jest dokonywana przez syndyka w imieniu własnym, ale bezpośrednio na rachunek upadłego. Oznacza to, że jego działania wywierają bezpośredni skutek w sferze majątkowej dłużnika. Wśród zadań syndyka można wymienić:

• objęcie w zarząd majątku upadłego;
• zarządzanie masa upadłości;
• zabezpieczenie majątku dłużnika przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem.

Podczas realizacji czynności syndyk może występować do organów administracji rządowej i samorządowej oraz komornika sądowego o udzielenie potrzebnych informacji na temat majątku dłużnika. Każda czynność ostatecznie zmierza do likwidacji majątku upadłego. Działania syndyka wiążą się z pewnymi kosztami. To właśnie one są głównym źródłem wydatków w drugim etapie postępowania upadłościowego.

Syndyk pobiera zaliczki na wydatki po to, aby móc realizować podejmowane działania. Jeśli majątek dłużnika nie pozwoli na bieżące pokrywanie kosztów postępowania, zaliczka jest wypłacana przez Skarb Państwa (według art. 491 par. 7 ustawy prawo upadłościowe).

Trzeba wskazać, że wynagrodzenie syndyka w upadłości konsumenckiej jest o wiele niższe niż w postępowaniu zwykłym upadłościowym. Wylicza się je w oparciu o artykuł 491 par. 9 prawa upadłościowego. Według tego przepisu, wynagrodzenie syndyka jest ustalane z uwzględnieniem:

• wysokości funduszów masy upadłości;
• stopnia zaspokojenia wierzycieli;
• nakładu pracy syndyka i zakresu czynności podejmowanych w postępowaniu;
• stopnia trudności działań syndyka;
• czasu trwania postępowania.

Oczywiście koszt upadłości konsumenckiej musi być rozważany w odniesieniu do konkretnej sprawy. W przepisach znajduje się określenie zakresu wynagrodzenia syndyka, które musi mieścić się między jedną czwartą a dwukrotnością przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysków w czwartym kwartale roku poprzedniego. Każdego roku ten wskaźnik jest ogłaszany przez Prezesa GUS, a w 2022 roku wyniósł 6.220,80 zł.

Wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach, gdy jest to uzasadnione zwiększonym nakładem pracy ze strony syndyka i wynika głównie ze szczególnego poziomu złożoności sprawy albo liczby wierzycieli, sąd może ustalić wynagrodzenie syndyka do czterokrotności podanej wartości.

Czas trwania postępowania w sprawie upadłości konsumenckiej

Czas trwania takiego postępowania jest uzależniony od składników majątku, które wchodzą do masy upadłości oraz wybranego przez syndyka sposobu likwidacji masy. Plan spłaty ustalany przez sąd upadłościowy obejmuje część wierzytelności niezaspokojonych z likwidacji majątku upadłego, które powstały przed ogłoszeniem upadłości oraz wszystkie wierzytelności zaistniałe po tej dacie.

Według artykułu 491 par. 15 ust. 1 pkt. 4 prawa upadłościowego postanowienie o ustaleniu planu spłaty musi dotyczyć m.in. okresu, w którym upadły musi spłacić wierzytelności. Jeśli okaże się, że doprowadził on do swojej niewypłacalności celowo albo zwiększył jej stopień umyślnie czy w wyniku rażącego niedbalstwa, plan spłaty jest ustalany na okres od 36 do 84 miesięcy.

Jeśli dłużnik w drodze wykonania planu spłaty spłaci minimum 50 lub 70% długów, które mogą figurować na liście wierzytelności, maksymalny czas ustalenia planu spłaty wyniesie odpowiednio 2 lata lub 1 rok.

Czas trwania postępowania upadłościowego może wynieść więc od kilku miesięcy do nawet kilku lat, zależnie od stopnia skomplikowania sprawy i warunków planu spłaty, jeśli doszło do jego ustalenia. Postępowanie może zakończyć się o wiele szybciej, jeżeli upadły zdecyduje się na tzw. przygotowaną likwidację na postawie art. 491 par. 2 ust. 1a w zw. z art. 56a do 56h prawa upadłościowego. To rozwiązanie, w ramach którego dłużnik składa wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży składników majątku o znacznej wartości.

Aby ustalić, czy dane składniki majątku mają znaczną wartość, należy przeprowadzić analizę w odniesieniu do konkretnej sytuacji upadłego. Może być to np. samochód, mieszkanie, działka, czy dom. Sąd ocenia także, czy warunki przygotowanej likwidacji w ramach upadłości konsumenckiej nie są mniej korzystne dla wierzycieli dłużnika niż standardowa upadłość konsumencka.

Zakończenie upadłości konsumenckiej

Finał upadłości konsumenckiej może przybierać jedną z trzech form. Pierwsza - podstawowa, zakłada, że konsument posiada majątek i jest w stanie zrealizować plan spłaty. Wówczas po zatwierdzeniu listy wierzytelności syndyk likwiduje majątek i zaspokaja wierzycieli, a potem sąd ustala plan spłaty, który upadły musi wykonać.

Druga opcja to ta, w której dłużnik co prawda nie ma majątku, ale przyjmuje się, że jest w stanie zrealizować plan spłaty np. z bieżących dochodów. Wtedy syndyk nie likwiduje majątku, tylko od razu sporządza się plan spłaty, który ma być wykonany przez upadłego.

Trzecia forma zakończenia upadłości polega na tym, że konsument nie ma żadnego majątku i nie jest w stanie wykonać planu spłaty. Według art. 491 par. 16 ust. 1 prawa upadłościowego sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, iż jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty.

Podsumowując, postępowanie w sprawie upadłości konsumenckiej może być dla osoby fizycznej korzystnym wyjściem z sytuacji zadłużenia. To rozwiązanie znacznie tańsze niż klasyczne postępowanie sądowe. Dodatkowo umożliwia wprowadzenie dogodnych warunków spłaty należności, a czasem nawet oddłużenia upadłego bez obowiązku ich regulowania.

Marcin Staniszewski