Inwestowanie w obligacje: co należy wiedzieć?

Przeczytaj także: Inwestowanie na Catalyst: jakie zalety?

Charakterystykę obligacji zaczniemy od określenia funkcji, jakie te papiery wartościowe spełniają w gospodarce. Do funkcji tych należą:

• funkcja pożyczkowa, polegająca na tym, że emitent obligacji otrzymuje kapitał, którym może rozporządzać w okresie od emisji do umorzenia obligacji (spłaty zaciągniętego długu),
• funkcja lokacyjna, polegająca na tym, że nabywając obligacje obligatariusz inwestuje w ten sposób wolne środki finansowe,
• funkcja płatnicza, polegająca na możliwości regulowania zobowiązań przez przeniesienie obligacji przez aktualnego jej właściciela na wierzyciela, co oznacza, że obligacja może do pewnego stopnia zastępować pieniądze,
• funkcja obiegowa, polegająca na tym, że właściciel może przenosić ją na inny podmiot, co jest tożsame z przeniesieniem praw inkorporowanych w obligacji.

Obligacje są złożonymi papierami wartościowymi, ponieważ regulacje prawne z reguły dają emitentom i nabywcom obligacji duży zakres swobody decyzji w kształtowaniu ich cech. Poszczególne emisje obligacji najczęściej różnią się między sobą, nawet jeśli dotyczą tego samego emitenta. Niemniej można zaobserwować pewne stałe cechy, cechy charakterystyczne, które pozwalają odróżnić je od innych papierów wartościowych. Tymi cechami są:

• wartość nominalna czyli kwota pieniężna wyszczególniona w dokumencie obligacji, którą emitent zobowiązuje się wypłacić po upływie terminu określonego w obligacji — wartość nominalna wyrażana jest zawsze jako 100 lub wielokrotność tej wartości,
• termin wykupu (nazywany również terminem ważności lub terminem zapadalności) czyli termin, po upływie którego emitent jest zobowiązany wykupić obligację tzn. zwrócić dług zaciągnięty u posiadacza obligacji równy jej wartości nominalnej,
• odsetki, inaczej nazywane kuponami, określają kwoty płacone posiadaczowi obligacji co pewien ustalony okres do momentu wykupu; długość tego okresu, nazywanego okresem odsetkowym, może być różna np. rok, pół roku, kwartał; oprocentowanie naliczane jest od wartości nominalnej obligacji; należy dodać, że nie od wszystkich rodzajów obligacji są płacone odsetki — wyjątkiem są obligacje zerokuponowe, czyli obligacje, których oprocentowanie jest zawarte w różnicy między ceną sprzedaży a ceną odkupu w momencie ich umorzenia; obligacje te są sprzedawane z tzw. dyskontem, czyli poniżej ich wartości nominalnej.

Niekiedy z obligacjami związane są dodatkowe świadczenia, do jakich emitent zobowiązuje się wobec posiadaczy obligacji, np. uprzywilejowany dostęp do zakupu dóbr lub zwolnienie z podatku. Świadczenia te są dodatkową zachętą dla potencjalnych nabywców.

W praktyce gospodarczej wykształciło się wiele różnych rodzajów obligacji. Obligacje można dzielić stosując różne kryteria klasyfikacyjne. Przedstawimy najważniejsze z nich i najczęściej stosowane.

Ze względu na miejsce emisji obligacje dzieli się na dwa rodzaje:

• obligacje krajowe, emitowane w kraju emitenta, wystawiane (nominowane) w zasadzie w walucie krajowej i przeznaczone głównie dla nabywców krajowych, jakkolwiek ich nabywcami mogą być (i z reguły są) także inwestorzy zagraniczni,
• obligacje zagraniczne, emitowane poza granicami państwa emitenta, wystawiane w walucie obcej i przeznaczone przede wszystkim dla nabywców zagranicznych; te obligacje nazywane są najczęściej eurobondami (euroobligacjami).

Ze względu na sposób przenoszenia praw (sposób oznaczenia obligatariusza) obligacje dzielą się na:

• obligacje imienne, czyli takie, których właściciel jest wymieniony w dokumencie obligacji; zmiana właściciela takich obligacji z reguły jest odnotowywana w ewidencji prowadzonej przez ich emitenta,
• obligacje na okaziciela, których właściciel jest anonimowy; za właściciela takich obligacji uważany jest każdorazowy ich posiadacz.

Biorąc pod uwagę termin wykupu obligacje dzielimy na:

• krótkoterminowe, o terminie wykupu krótszym niż jeden rok,
• średnioterminowe, których termin wykupu wynosi więcej niż rok, ale mniej niż 5 lat (lub według innego stosowanego w literaturze podziału: od 3 do 10 lat),
• długoterminowe, o terminie wykupu dłuższym niż 5 lat (lub o terminie dłuższym niż 10 lat).