Inwestowanie w obligacje: co należy wiedzieć?

Przeczytaj także: Inwestowanie na Catalyst: jakie zalety?

Po upływie terminu ważności obligacje podlegają wykupowi. Ze względu na sposób wykupu można wyróżnić dwa typy obligacji:

• wykupywane w jednym terminie (jednorazowo),
• wykupywane w kilku terminach (ratami); wyznaczenie obligacji, które mają zostać wykupione w odpowiednich terminach, odbywa się zazwyczaj poprzez losowanie.

Biorąc pod uwagę zabezpieczenie interesów obligatariuszy obligacje dzielimy:

• zabezpieczone,
• niezabezpieczone.

Na rynku obligacji większość stanowią obligacje niezabezpieczone czyli takie, których spłata nie jest zabezpieczona konkretnymi aktywami; gwarancją spłaty jest ogólna sytuacja majątkowa emitenta. Wynika to stąd, że na ogół obligacje emitują przedsiębiorstwa i instytucje, które są dobrze znane i których sytuacja finansowa nie budzi zastrzeżeń. Pośrednią rolę gwarancji odgrywa w tym przypadku pozycja finansowa (renoma) emitenta, często potwierdzona oceną agencji ratingowych.

Duża część wyemitowanych obligacji to obligacje zabezpieczone. W praktyce występuje kilka rodzajów zabezpieczeń:

• Majątek emitenta, cały lub jego część. Gdyby emitent nie wywiązał się ze swoich zobowiązań, wówczas posiadacze obligacji mają prawo przejąć i sprzedać całość lub część majątku emitenta, aby zaspokoić swoje roszczenia. Jest to tzw. zabezpieczenie hipoteczne, które dodatkowo, w zależności od rodzaju hipoteki, można podzielić na zabezpieczenie pierwszą lub drugą hipoteką. Powstaje ono przez wpis zabezpieczającego majątku do księgi wieczystej.
• Gwarancja innego podmiotu. W tym przypadku określony podmiot gospodarczy (np. bank) gwarantuje obligacje emitenta, tzn. bierze na siebie odpowiedzialność za spłatę zobowiązań wynikających z obligacji, gdyby emitent nie wywiązywał się z ciążących na nim zobowiązań. Najlepszym zabezpieczeniem tego rodzaju jest gwarancja skarbu państwa.
• Zabezpieczenie innymi papierami wartościowymi. Na przykład istnieje rodzaj amerykańskich obligacji zabezpieczających polskie obligacje Brady’ego.

Z punktu widzenia podmiotu emitującego obligacje (kryterium emitenta) wyróżniamy:

• obligacje skarbowe, emitowane przez skarb państwa,
• obligacje komunalne, emitowane przez samorządy terytorialne,
• obligacje korporacyjne (przedsiębiorstw).

Warto zauważyć, że współczesne państwo znaczną część swoich wydatków finansuje poprzez zaciąganie pożyczek na rynku finansowym. Stąd znaczny udział obligacji państwowych (skarbowych) w obrocie papierami wartościowymi.

W obrocie na rynku występuje wiele różnych rodzajów obligacji i ciągle pojawiają się nowe ich odmiany, często różniące się dość istotnie od obligacji klasycznych, które jednak trudno jest zakwalifikować do którejś z wyżej wymienionych grup. Do obligacji tych można zaliczyć:

• obligacje zamienne — ich nabywca ma prawo ich zamiany na akcje spółki, która te obligacje wyemitowała (czasami można spotkać emisje obligacji zamiennych na akcje spółki innej niż emitent obligacji). Zasady samej zamiany są ściśle określone w warunkach emisji obligacji. Chodzi tu przede wszystkim o dwie kwestie: 1) okres, w którym można dokonać zamiany, 2) relację (stosunek), w jakiej obligacja jest wymieniana na akcje, tzn. ile akcji otrzyma posiadacz jednej obligacji. Prawo do zamiany nie musi być wykonane; w takim przypadku obligacje zostają wykupione przez emitenta w terminie wykupu
• obligacje z prawem pierwszeństwa — obligacje z prawem pierwszeństwa dają ich posiadaczowi prawo do objęcia akcji nowej emisji spółki z pierwszeństwem przed jej dotychczasowymi akcjonariuszami. Przyznanie takiego prawa ma z reguły na celu zwiększenie atrakcyjności oferty w celu przyciągnięcia większej liczby kupujących.
• obligacje z prawem do wcześniejszego wykupu — obligacje zwykle mają określony termin trwania; emitent nie ma obowiązku ich wykupu przed upływem tego terminu, może jednak — przy emisji obligacji — zarezerwować sobie prawo do przedterminowego wykupu całości lub części emisji. Obligacje te nazywamy obligacjami z wcześniejszym wykupem. Wcześniejszy wykup ma uchronić emitenta przed zbyt dużymi obciążeniami finansowymi, gdyby rynkowa stopa procentowa spadła znacznie poniżej nominalnej stopy oprocentowania obligacji.