Ocena ekonomicznej efektywności inwestycji

Przeczytaj także: Finansowanie inwestycji: jak wybrać model?

Najczęściej stosuje się metody oparte na przepływach pieniężnych czyli metody statyczne i dynamiczne.

Jak można przeczytać w książce „Finansowanie inwestycji w teorii i praktyce” Anety Michalak (Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008), metody statyczne pomijają w obliczeniach upływ czasu oraz wpływ inflacji na wartość efektów i nakładów. Opierają się na kalkulacji księgowej, która zwykle odbiega od wartości realnych. Rachunek statyczny jest przydatny do oceny ekonomicznej na etapie identyfikacji możliwości inwestycyjnych oraz opłacalności inwestycji. Znajduje także zastosowanie do oceny mniejszych inwestycji o stosunkowo krótkim czasie realizacji i eksploatacji. Do najczęściej stosowanych metod statystycznych zalicza się okres zwrotu i stopę zwrotu.

Okres zwrotu inwestycji (PP, Payback Period) oznacza czas po upływie którego wpływy pokrywają poniesione nakłady. Im ten okres jest krótszy, tym inwestycja jest wyżej ceniona. Czas zwrotu zainwestowanego kapitału można ustalić, wykorzystując następujący wzór:

PP = ( N – R ) / ( Z + A)

gdzie:
PP — okres zwrotu,
N — nakłady inwestycyjne,
R — wartość końcowa inwestycji,
Z — przeciętny roczny zysk netto,
A — roczny odpis amortyzacyjny.

Zazwyczaj inwestorzy porównują okres zwrotu kapitału PP z czasem przyjętym za maksymalny czyli PPmax. PPmax może się wiązać np. ze spłatą kredytów długoterminowych.

Drugim popularnym wskaźnikiem statycznym i statystycznym jest stopa zwrotu nakładów inwestycyjnych (inaczej — rentowność). Wynika ona z relacji dochodów uzyskanych wskutek realizacji inwestycji względem wielkości zaangażowanego kapitału. W praktyce stosuje się różne konstrukcje obliczania rentowności inwestycji w zależności od przyjętej kategorii dochodu (zysk brutto, netto, uwzględniający lub nie amortyzację i odsetki od kredytu). Jednym ze sposobów obliczania rentowności jest księgowa stopa zwrotu (ARR, Accounting Rate of Return). Oblicza się ją według wzoru:

ARR = Z / N

gdzie:
ARR — księgowa stopa zwrotu,
Z — przeciętny roczny zysk netto,
N — nakłady inwestycyjne.

Zastosowanie stopy zwrotu jako orientacyjnej miary opłacalności inwestycji wymaga wyznaczenia wartości granicznej, poniżej której inwestycję uznaje się za nieopłacalną — ARRmin. Taką graniczną stopą może być oprocentowanie lokat bankowych lub zaciągniętych kredytów, ewentualnie powiększoną o zwrot z najgorszej posiadanej obecnie inwestycji.

PP oraz ARR należą do metod statycznych oceny efektywności inwestycji. Nie uwzględniały one upływu czasu, inflacji, zmian oprocentowania oraz innych czynników związanych z przepływami pieniężnymi w firmie oraz w całej gospodarce.

Drugą grupę metod stanowią metody dynamiczne, które powyższe czynniki uwzględniają. Jak wynika z lektury wspomnianej już książki „Finansowanie inwestycji w teorii i praktyce”, metody te są oparte na rachunku dyskontowym, podającym wartość przyszłych wpływów w wartości dzisiejszego pieniądza. Metody dynamiczne są uznawane za bardziej poprawne kryteria badania opłacalności przedsięwzięć inwestycyjnych niż metody statyczne, ponieważ zapewniają porównywalność sald przepływów pieniężnych generowanych przez inwestycję w kolejnych latach.