Zmiany w OFE w opinii IGTE

Przeczytaj także: Zmiany w OFE groźne w skutkach wg Lewiatana

Doświadczenia z rynku dobrowolnych funduszy inwestycyjnych w Polsce i na świecie jednoznacznie wskazują na występowanie zjawiska ograniczonej racjonalności decyzji inwestorów indywidualnych w zakresie wycofywania środków z funduszy w okresach załamania na rynkach finansowych. Członkowie funduszy wychodzą z rynku w najbardziej niekorzystnym dla siebie momencie. Podobne ryzyko timingu może wystąpić w przypadku umożliwienia wycofywania środków z otwartych funduszy emerytalnych.

Znikome oszczędności na kosztach dla pojedynczego członka OFE

Ministerstwo Pracy szacuje, że obniżenie składki kapitałowej przyniesie dość istotne oszczędności dla uczestnika OFE. Będzie on bowiem płacił mniejsze kwoty prowizji, co przełoży się na wyższą emeryturę. Owszem – osoba, która rezygnuje z danej usługi, automatycznie oszczędza na opłacie za taką usługę. Natomiast niekoniecznie oszczędność ta spowoduje zwiększenie jej majątku.

Według szacunków Ministerstwa, oszczędności na prowizjach w 2010 r. wyniosą 455 mln zł, co oznacza wzrost kapitału w drugim filarze o 47 zł rocznie. Obliczenia te wymagają następujących komentarzy:

• wartość 455 mln zł powinna być podzielona nie przez 9,7 mln ubezpieczonych, ale 14,3 mln osób (oficjalne dane na koniec listopada 2009 r.), co przynosi nie 47 zł rocznie, a 31,8 zł;
• środki te zostają przeniesione do ZUS; zakładając, że jest to 31,8 zł rocznie oraz że tempo wzrostu płac wynosi co roku 2,5%, dodatkowy kapitał zgromadzony z tego tytułu dla osoby pracującej przez 40 lat wyniesie ok. 2 197 zł;
• kwota 2 197 zł, po podzieleniu przez 250 miesięcy (przybliżony parametr unisex przeciętnego dalszego trwania życia dla osoby przechodzącej na emeryturę) wyniesie 8,8 zł. O tyle zatem wzrośnie miesięcznie emerytura w tym przykładzie.
• dla kwoty 47 zł, emerytura wzrosłaby odpowiednio o 13,0 zł miesięcznie.

Prezentując zalety swojej propozycji, Ministerstwo nie informuje zainteresowanych o rzeczywistej skali oczekiwanych korzyści z obniżenia składki na OFE.

Niższa emerytura przy tej samej składce

Propozycja Ministerstwa dotycząca umożliwienia wypłaty części oszczędności zgromadzonych w OFE na cele nieemerytalne oznacza, że docelową maksymalną emeryturą będzie kwota stanowiąca dwukrotność emerytury minimalnej. Stopa zastąpienia wyniosłaby zatem w obecnej sytuacji ok. 42-44%, a w przyszłości – zgodnie z założeniami Ministerstwa przedstawionymi na s. 40 projektu - spadłaby do poziomu 22-25% przeciętnego wynagrodzenia.

Drastyczne obniżenie stopy zastąpienia przy niezmienionej wysokości całkowitej składki emerytalnej wg IGTE jest działaniem nieracjonalnym. Jeżeli modelem docelowym ma być system emerytalny, gdzie stopy zastąpienia są niskie, a obywatele mają większą swobodę w dysponowaniu oszczędnościami emerytalnymi, należałoby raczej zmniejszyć wysokość składki emerytalnej. Utrzymanie relatywnie wysokiej składki emerytalnej po to, by na koniec procesu oszczędzania emeryci mogli użyć część środków na cele niezwiązane z emeryturą jest bezsensowne i niezgodne ze społecznymi celami obowiązkowego systemu emerytalnego.

Pozorna swoboda wyboru za realnie wysoką cenę

W celu ochrony przed ryzykiem inwestycyjnym ustawodawca przewiduje możliwość rozwiązania przez ubezpieczonego, który ukończył 55 lat (w przypadku kobiet) lub 60 lat (w przypadku mężczyzn), umowy z OFE i przeniesienie całości zgromadzonych tam środków do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ewentualnie przekazania do tego funduszu jedynie części środków zgromadzonych w ramach II filaru, bez konieczności rozwiązywania umowy z OFE.

Proponowana swoboda jest jednak dość złudna i niesie za sobą znaczne ryzyko. Po pierwsze, dotyczy tylko osób, które w ciągu swojej kariery zawodowej zgromadzą kapitał emerytalny w ZUS odpowiadający co najmniej dwukrotności emerytury minimalnej. Prognozy przyszłych emerytur wskazują, że niestety, scenariusz taki dotyczyłby tylko niewielkiej części ubezpieczonych. Po drugie, propozycja Ministerstwa nadal nie rozwiązuje problemu związanego z ryzykiem wystąpienia znacznego spadku cen aktywów finansowych w momencie przechodzenia do ZUS lub wycofywania środków z OFE.