Jak powstaje deficyt budżetowy?

Przeczytaj także: Dziurę budżetową załatają … przedsiębiorcy

Pierwsze budżety państwa, które były uchwalane z deficytem zostały zaimplementowane na świecie za czasów J.M. Keynesa, czyli w czasach Wielkiego Kryzysu. Wcześniej, zgodnie z niektórymi źródłami historycznymi, minister finansów zostałby skazany na karę śmierci, gdyby tylko wydatki budżetowe przekroczyły dochody państwa, bo tym w istocie jest deficyt budżetowy. Gdy z roku na rok wydatki budżetowe państwa narastają i kumulują się, wówczas mamy do czynienia z państwowym długiem publicznym, a nadmierne wydatki oprócz tego, że się kumulują, dodatkowo powodują wzrost odsetek, które musi spłacać Skarb Państwa z tytułu obsługi długu.

W przeszłości mieliśmy do czynienia z dość osobliwą walką z długiem państwowym, kiedy to w czasach realnego socjalizmu w naszym kraju pod koniec roku „minister finansów” wymazywał go z ksiąg lub po prostu dodrukowywał pieniądze w ilości pozwalającej pokryć całkowite zadłużenie. Skutki takiego zachowania, zarówno dla PRL jak i innych krajów socjalistycznych były wiadome. Całkowity rozpad scentralizowanego systemu ekonomicznego, wraz z utratą wiarygodności kredytowej oraz hiperinflacja, to tylko niektóre z wielu przykrych konsekwencji prowadzenia tego typu polityki finansów publicznych.

Fakt jest jednak taki, że obecnie robi się niemalże tak samo, z tą tylko różnicą, że na koniec roku dług publiczny nie podlega żadnej „korekcie”. Państwo zapożycza się u społeczeństwa, zatem zarówno u osób fizycznych jak i instytucji finansowych oraz podmiotów zagranicznych po to by zrównoważyć swój budżet. W Polsce, od 1991 roku nie byliśmy ani razu świadkami nadwyżki budżetowej, a skumulowane emitowanie kapitału w celu pokrycia wydatków pochłania coraz więcej pieniędzy.

Krótka historia deficytu budżetowego w Polsce od 1991 roku (w mld zł) została zaprezentowany na poniższym wykresie: W nawiązaniu do powyższego wykresu powstaje nurtujące tych bardziej dociekliwych pytanie – w jaki sposób minister finansów ma zamiar spłacić zaciągnięte zadłużenie oraz w jaki sposób pozyska pieniądze na pokrycie wydatków? W minionych latach kilka sposobów łatania dziury budżetowej znalazło specjalne uznanie polskich polityków odpowiedzialnych za zarządzanie budżetem państwa. Jednym z rozwiązań jest emisja obligacji Skarbu Państwa, jako instrumentów na dłuższy termin, oraz bonów skarbowych, jako tych, które emituje się by pokryć krótkoterminowe wydatki. Innym popularnym „instrumentem”, który ma za zadanie łatać dziurę budżetową jest prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych. Należy jednak pamiętać, iż taka polityka działa jak miecz obosieczny, bowiem przedsiębiorstwa państwowe będące niejednokrotnie dość dużymi podmiotami na rynku generują odpowiednie do swojej wielkości zyski, które są później wypłacane w postaci dywidendy. Natomiast w przypadku prywatyzowania przedsiębiorstw dochód przepływający do budżetu jest większy, ale jednorazowy. Prawda jest jednak taka, że budżet państwa nie powinien być uzależniany od przychodów z dywidend, z których dochody na początku roku dość ciężko prognozować, ale powinien przede wszystkim ograniczać wydatki. Od lat w Polsce mówi się o przeprowadzeniu porządnej reformy finansów publicznych, jednakże na realizację takiego stanowiska potrzeba będzie prawdopodobnie kolejnego kryzysu.