Transakcje repo wg Lehman Brothers

Przeczytaj także: Jak upadek Lehman Bros. wpłynął na rynki?

Kluczowy jest moment zawierania transakcji tego typu, który ewidentnie wskazuje na podejrzane motywy władz banku. Otóż transakcje repo 105 Lehman Brothers przeprowadzał tuż przed zamknięciem okresu obrachunkowego, czyli w chwili, kiedy sporządzane były kwartalne sprawozdania finansowe, publikowane szerokiej rzeszy uczestników rynku: inwestorom indywidualnym, funduszom inwestycyjnym oraz agencjom ratingowym. Dzięki temu, że bank zastosował sztuczkę księgową, obraz spółki w ocenie inwestorów ulegał znacznej poprawie. Po pierwsze, z bilansu zupełnie znikały toksyczne aktywa warte kilkadziesiąt miliardów dolarów, których w 2008 roku szukano w pierwszej kolejności, tropiąc najbardziej wrażliwe na pęknięcie bańki kredytowej instytucje. Po drugie, obniżając sumę bilansową i jednocześnie zwiększając udział gotówki (która faktycznie była kilkudniową pożyczką), bank obniżał współczynniki dźwigni finansowej i w ten sposób unikał utraty wysokiego ratingu. Po trzecie, gotówka ta przeznaczana była na spłatę innych zobowiązań banku, tak, aby w momencie sporządzania „fotografii” finansów spółki na koniec kwartału, jeszcze bardziej zniekształcić obraz. W praktyce, po sporządzeniu kwartalnych raportów finansowych, zawierano odwrotne transakcje i toksyczne aktywa oparte na kredytach hipotecznych wracały do ksiąg Lehman Brothers.

Podrasowane zdjęcie spółki

Raport sporządzony przez prawników Jenner&Block, w którym z chirurgiczną precyzją opisano najdrobniejsze szczegóły całego procesu, powstał w wyniku przesłuchania ponad 200 świadków w ciągu 15 miesięcy i kosztował ok. 38 mln USD. Dokument, podzielony na dziewięć części, ma łącznie ok. 2200 stron, co najlepiej świadczy o stopniu skomplikowania sprawy. Repo 105 jest tylko jednym z zarzutów stawianych władzom Lehman Brothers, kolejny to np. próba nielegalnego wytransferowania majątku do brytyjskiego banku Barclays.

Kwoty, o których mowa, są ogromne. Pod koniec 2007 roku repo 105 pomogło ukryć aktywa warte 38 mld USD, w I kw. 2008 roku wartość ta wzrosła do 49 mld USD, a tuż przed ogłoszeniem przez bank niewypłacalności, zamaskowano papiery wyceniane na 50,4 mld USD. Tuż przed sporządzeniem sprawozdania finansowego za II kw. 2008 roku, operacje Repo 105 pomogły zmniejszyć współczynnik dźwigni finansowej, z rzeczywistego poziomu 13,9 do 12,1. W sytuacji, gdy największe banki świata walczyły o przetrwanie, najdrobniejsza poprawa była, z punktu widzenia władz, warta każdej ceny.

Co się zmieniło?

Inwestorzy, obserwujący z bezradnością jak jesienią 2008 roku przepadał ich majątek ulokowany w akcje Lehman Brothers oraz tysiące powiązanych z bankiem produktów finansowych, nie przejdą po kilku miesiącach do porządku dziennego nad poniesionymi stratami. To było największe bankructwo w historii, kapitał utracony przez miliony osób przekracza zsumowane straty inwestorów Enronu i Worldcom.

Dick Fuld, CEO Lehman Bros., zeznał przed sądem, iż nie zdawał sobie sprawy z manipulacji, dokonywanych przez pracowników podległych dyrektorom finansowym, ale korespondencja wewnętrzna zgromadzona przez prawników wskazuje, że mija się on z prawdą. Najważniejsze pytanie, które pozostaje bez odpowiedzi, to czy oszustwa Lehman Brothers były wyjątkiem, czy w grze na śmierć i życie podobnych metod używały inne instytucje? Jak należy ocenić kompetencje firmy audytorskiej Ernst & Young, która zatwierdzała kolejne raporty kwartalne banku, a po ujawnieniu sprawy zrzuca odpowiedzialność na władze Lehman Brothers? Czy nadużyciem jest szukanie analogii do roli, jaką Arthur Andersen odegrał w skandalu Enronu? Jaką można mieć gwarancję, że komisja nadzorująca spółki z Wall Street i nowojorski oddział Fed, którym wówczas kierował obecny sekretarz skarbu USA Timothy Leithner, rzetelnie wywiązywały się z obowiązków i przede wszystkim, że obecnie nie popełniają podobnych błędów, kontrolując bezpośrednio znacznie więcej instytucji niż w 2008 roku (ok. 200 przejętych banków, Freddie Mac, Fanie Fae, Citigroup)?

Nie miejmy złudzeń. Najlepiej opłacani bankierzy, podobnie jak komputerowi hakerzy, są zawsze o kilka kroków przed nie nadążającym za rzeczywistością prawem. Transakcje repo, jako sprzedaż, bank JPMorgan księgował już w roku 2001, ale w przeciwieństwie do Lehman Brothers, należycie ujawniał szczegóły w raportach rocznych. Obecnie analitycy biorą ze szczególną uwagą pod lupę raporty m.in. Bank of America oraz grupy AIG (okoliczności przejęcia kontroli przez rząd wciąż pozostawiają wiele pytań bez odpowiedzi).

Zanim sprawa Lehman Brothres znajdzie swój finał w sądzie, może upłynąć kilka lat i życie na Wall Street być może toczyć będzie się już według nowych reguł prawnych. Nie zmieni się na pewno nadrzędny cel bankierów, którym nie jest przecież działalność charytatywna.