Jak uniknąć odpowiedzialności za długi małżonka?

Przeczytaj także: 5 mitów i faktów o egzekucji długów

Sytuacja prawna małżonka osoby zadłużonej oraz wierzyciela dłużnika, który pozostaje w związku małżeńskim, uzależniona jest od tego, kiedy zostało zaciągnięte zobowiązanie, oraz jaki ustrój majątkowy obowiązuje między małżonkami.

Najpopularniejszym modelem małżeńskich stosunków majątkowych w Polsce jest ustrój ustawowej wspólności majątkowej (obejmujący - najogólniej mówiąc - wszystko, co małżonkowie wspólnie lub niezależnie nabyli w czasie trwania małżeństwa). Dlatego też dalsze rozważania odnosić się będą do tego właśnie ustroju.

Niemiłe zaskoczenie

W sytuacji, gdy nielojalny małżonek zaciągnął w tajemnicy przed swoim partnerem np. pożyczkę lub kredyt przed 21 stycznia 2005 r. , drugi z małżonków może zostać niemile zaskoczony na wieść o tym, że przeciwko niemu także zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne. W dniu tym weszły bowiem w życie regulujące tą materię przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zmienione Ustawą z dnia 17 czerwca 2004r. (Dz. U. Nr 162, poz. 1691), Wierzyciel co do zasady może bowiem dochodzić zaspokojenia również przeciwko współmałżonkowi dłużnika (art. 41 kro przed zmianą) i to o wiele łatwiej niż w aktualnym stanie prawnym. Pamiętać przy tym należy, że uprawnienie to ogranicza się do tego majątku, który jest objęty wspólnością majątkową z mężem czy żoną, czyli np. do wspólnego samochodu i innych ruchomości, a także do wspólnej nieruchomości czy prawa do lokalu mieszkalnego. Komornik może także zająć wspólne oszczędności zgromadzone na rachunku bankowym. W tym celu wierzyciel winien wystąpić z wnioskiem o nadanie tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko dłużnikowi klauzuli wykonalności także przeciwko małżonkowi dłużnika. Jego odpowiedzialność jest tu jednak ograniczona do majątku wspólnego (art. 787 k.p.c. w brzmieniu przed zmianą). Sąd uczyni zadość żądaniu wierzyciela, po zbadaniu, że małżeństwo nadal istnieje, a zadłużenie zaciągnięte przez nielojalnego małżonka powstało w czasie trwania wspólności ustawowej.

Jak się bronić?

Małżonek, który bez swojej wiedzy przez „drugą połowę” popadł w tarapaty finansowe może bronić się na kilka sposobów. Po pierwsze w postępowaniu klauzulowym może wykazywać, że zadłużenie powstało przed powstaniem wspólności ustawowej (przed zawarciem małżeństwa). Inną drogą jest wskazanie, że aktualnie małżeństwo nie istnieje, bo zostało rozwiązane przez rozwód lub też orzeczono separację. Można też udowodnić, że wierzytelność dotyczy jedynie majątku odrębnego dłużnika (art. 41 § 2 kro przed zmianą), a zatem nie podlega zaspokojeniu z majątku wspólnego.

Małżonek dłużnika może kwestionować żądanie nadania przeciwko niemu klauzuli wykonalności, powołując się także na zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej znoszącej wspólność ustawową. Wówczas sąd będzie zobowiązany do ustalenia skuteczności takiej umowy (art. 47 § 2 kro przed zmianą). W takiej sytuacji wiedzieć należy ponadto, że ustanowienie między małżonkami rozdzielności majątkowej po dacie powstania zobowiązania (np. po zawarciu umowy pożyczki czy kredytu przez jednego z małżonków) nie będzie skuteczne względem wierzyciela dochodzącego spłaty tego zadłużenia (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 03 kwietnia 1980r., III CZP, OSNCP 1980, nt 7-8, poz. 140).