Czy warto podpisać weksel?

Przeczytaj także: 10 sposobów na weksel in blanco

Przypomnijmy, weksel to rodzaj papieru wartościowego o ściśle określonych przez prawo cechach. W obrocie występują dwa rodzaje weksla: weksel trasowany, w którym wystawca weksla (trasant) zobowiązuje się bezwarunkowo, że inna osoba (trasat) dokona na rzecz odbiorcy weksla (remitenta) zapłaty określonej sumy pieniężnej Weksel trasowany staje się pełnowartościowym papierem w obrocie z chwilą jego przyjęcia (dokonania tzw. akceptu weksla) przez trasata, który przyjmuje na siebie zobowiązanie zawarte w treści weksla.

Weksel własny, najczęściej stosowany w obrocie, to ten, w którym wystawca, sam przyrzeka, że zapłaci sumę wekslową odbiorcy weksla. Przy wekslu własnym wystawca jest głównym dłużnikiem odbiorcy weksla - odwrotnie niż przy wekslu trasowanym, gdzie dłużnikiem głównym jest trasat, który przyjął weksel.

Odrębnym rodzajem weksla, występującym zarówno w formie weksla zwykłego jak i trasowanego jest weksel in blanco. Jest to weksel celowo nieuzupełniony w chwili wystawienia, a więc taki, który nie został wypełniony całkowicie lub nie posiada niektórych cech, jakie prawo wekslowe wymaga dla ważności weksla. Tym brakującym elementem, który najczęściej jest nieokreślony w chwili wystawienia weksla, jest suma wekslowa. Na mocy porozumienia lub deklaracji wekslowej, strony uzgadniają, w jaki sposób weksel in blanco powinien być wypełniony w brakujące elementy.

Charakterystyczną cechą weksla, z którą związana jest jego przydatność dla obrotu, jest abstrakcyjność stosunku wekslowego (brak wpływu tzw. causy - przyczyny, podstawy na ważność zobowiązania z weksla), która wyraża się w określeniu "bezwarunkowe zobowiązanie", co oznacza, że sam dokument weksla nie jest związany z jakimikolwiek innymi czynnościami prawnymi (np. umową), a więc zapłata sumy wekslowej nie może być uzależniona od jakichkolwiek innych okoliczności czy warunków. Cecha abstrakcyjności jest bodajże najbardziej charakterystyczną cechą weksla i sprawia, że ważność zobowiązania z tego tytułu jest trudna do obalenia. Nawet gdy się okaże, że zobowiązanie z umowy kredytu lub pożyczki, której zabezpieczeniem jest weksel, z pewnych przyczyn jest nieważne, to nie oznacza, że weksel automatycznie jest też nieważny. Przeciwnie - niezależnie od czynności prawnej, która stanowiła podstawę do wystawienia weksla, zobowiązanie wekslowe jest nadal ważne.

Dodatkowo niebezpieczeństwem w przypadku weksla in blanco, jest możliwość, że osoba posiadająca weksel uzupełni go, niezgodnie z zawartą umową i puści w obieg. Ustawa stanowi, że dłużnik wekslowy nie może zasłaniać się zarzutem, że weksel wypełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, chyba że posiadacz weksla nabył go w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Zapis ten chroni obecnego posiadacza weksla, jednocześnie ciężar błędnego wypełnienia weksla przenosi na dłużnika. Wypełnienie weksla niezgodnie z deklaracją wekslową nie anuluje bowiem odpowiedzialności wekslowej, a jedynie powoduje jej ograniczenie do granic wyznaczonych porozumieniem.

Z punktu interesów wierzyciela, warto mieć na uwadze, że weksel jest papierem wartościowym o ściśle określonych cechach, bardzo sformalizowanym. Dla ważności weksla niezbędne jest zamieszczenie w nim określonych ustawowo elementów: nazwa "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono, nazwisko osoby, która ma zapłacić, oznaczenie terminu i miejsca płatności, oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla czy podpis wystawcy weksla. Brak tych elementów, może bezwarunkowo grozić nieważnością tego papieru wartościowego.

Z korzystaniem z instytucji weksla łączą się nie tylko trudności. Wierzyciel posiadający dokument weksla, z pewnością łatwiej będzie mógł dochodzić swoich praw w sądzie. Może on, bowiem, liczyć na przywileje wynikające z postępowania nakazowego. Jest to krótsza, prostsza i tańsza niż tradycyjny proces forma uzyskania tytułu wykonawczego. W przeciwieństwie do spraw, których przedmiotem są wierzytelności wynikające z tytułu kredytu lub pożyczki, przy wekslu nie ma konieczności wykazywania źródła roszczenia oraz jego wysokości. Aby uzyskać nakaz zapłaty, wystarczy dołączyć do pozwu sam oryginalny dokument weksla. Opłata od pozwu w postępowaniu nakazowym wynosi 25 % standardowej opłaty sądowej od pozwu. Pozostałe 75 % musi zapłacić pozwany, jeżeli zamierza wnieść zarzuty od nakazu zapłaty. Wydany na podstawie weksla nakaz zapłaty jest tytułem zabezpieczenia, a po upływie wskazanego przez sąd terminu zaspokojenia roszczenia staje się natychmiast wykonalny. Daje to możliwość zajęcia majątku dłużnika jeszcze przed formalnym uprawomocnieniem się orzeczenia sądu. To niewątpliwa korzyść dla wierzyciela.

Weksel jako papier wartościowy ma ogromne znaczenie rynkowe pełniąc formę zarówno kredytową, płatniczą, gwarancyjną czy refinansową. Od wielu lat weksle in blanco stosowane są jako gwarancja realizacji inwestycji budowlanych, przekonują się do niego instytucje udzielające dotacji, mogą być wykorzystane także przy zabezpieczeniu inwestycji realizowanej na podstawie ustawy prawo zamówień publicznych. Nic dziwnego, jest on bardzo prostą i szybka metodą zabezpieczenia wierzytelności. Warto jednak pamiętać o pewnym ryzyku, jakie niesie weksel, zarówno dla jego wystawcy, jak i wierzyciela.