Upadłość konsumencka ma być łatwiejsza i tańsza

Przeczytaj także: Upadłość konsumencka - rewolucyjne zmiany

Prezydent podpisał nową ustawę 19 września 2014 r. zaś 30 września ustawa została ogłoszona w Dzienniku Ustaw. Ustawa wejdzie w życie 3 miesiące od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, czyli 31 grudnia 2014 r. i zdecydowanie rozszerzy katalog osób, które będą mogły skorzystać z upadłości konsumenckiej jako sposobu na oddłużenie.

Przesłanki ogłoszenia upadłości

Ustawodawca doszedł do przekonania, że głównym powodem znikomego wykorzystania instytucji są zbyt rygorystyczne przesłanki ogłoszenia tzw. upadłości konsumenckiej. W nowym stanie prawnym niedopuszczalne będzie ogłoszenie upadłości, „jeśli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa”. Obecnie wymaga się by niewypłacalność dłużnika powstała w skutek wyjątkowych i niezależnych od dłużnika okoliczności, czyli niedopuszczalność ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest znacznie szersza obecnie, niż to będzie miało miejsce od 1 stycznia 2015 r. Przesłanka ta obecnie nie jest spełniona, np. gdy dłużnik zaciągał zobowiązania będąc już niewypłacalnym lub gdy do rozwiązania stosunku pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą.

W przeciwieństwie do postępowania upadłościowego wobec przedsiębiorców, dopuszczalne będzie ogłoszenie upadłości konsumenta, który ma tylko jednego wierzyciela.

Trudniej dla byłych przedsiębiorców

Podobnie jak w aktualnym stanie prawnym, co do zasady, niemożliwe będzie ogłoszenie upadłości osoby, która w przeciągu 10 lat przed ogłoszeniem upadłości korzystała z dobrodziejstwa upadłości konsumenckiej lub osoby, której czynność prawną uznano za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Niejako dla równowagi zaostrzono przepisy w stosunku do osób, które wcześniej prowadziły przedsiębiorstwo. Osoba, która miała obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (obowiązek taki dotyczy tylko przedsiębiorców) i nie dopełniła go, nie będzie mogła skutecznie wnosić o ogłoszenie upadłości konsumenckiej w okresie 10 lat, zatem utrudnione będzie uwolnienie się od długów z działalności gospodarczej poprzez upadłość konsumencką.

Jednakże rygoryzm ograniczeń opisanych w niniejszym akapicie został ograniczony w ten sposób, że sąd będzie mógł ogłosić upadłość osoby niespełniającej tych wymogów, jeśli jest to uzasadnione zasadami współżycia społecznego, w szczególności względami humanitarnymi. Co ważne, dłużnik nie musi już dysponować majątkiem umożliwiającym pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Koszty te poniesie za upadłego Skarb Państwa. Konieczne będzie jednak ich zwrócenie w ratach w toku realizacji planu spłat.

Czemu ogłaszać upadłość konsumencką?

Proponowane przepisy nie pozostawiają złudzeń, że celem postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej jest ich oddłużenie. Jednakże uzyskanie „nowego startu” wymaga również strat i poświęceń. W pierwszej kolejności syndyk zlikwiduje cały majątek dłużnika, a uzyskane kwoty podzieli pomiędzy wierzycieli. Sprzedaż ruchomości może być zgodnie z nowymi przepisami przeprowadzona również przez upadłego, któremu syndyk udzieli odpowiedniego pełnomocnictwa. Jeżeli upadły ma nieruchomość, w której mieszka, ze środków uzyskanych z jej sprzedaży zwrócona mu zostanie kwota odpowiadająca 12-24 miesięcznemu czynszowi najmu w okolicy, aby na czas postępowania mógł wynająć sobie zastępcze lokum.

Następnie ustalany jest plan spłaty wierzycieli niezaspokojonych na podstawie planów podziału kwot uzyskanych z likwidacji majątku. Tu również ustawodawca przewidział zmianę: okres spłaty może być ustalony maksymalnie na 3 lata (aktualnie 5 lat) z możliwością przedłużenia na kolejne 18 miesięcy (aktualnie 2 lata) w przypadku, gdy upadły nie może wywiązywać się z obowiązku. Po ustaleniu planu spłaty następuje zakończenie postępowania upadłościowego a upadły przystępuje do realizacji tego planu.

Po zrealizowaniu planu spłat sąd wydaje postanowienie o umorzeniu zobowiązań niezaspokojonych w toku postępowania upadłościowego. W świetle nowych przepisów dopuszczalne będzie również wydanie postanowienia o umorzeniu zobowiązań bez przystąpienia do realizacji planu spłat, jeśli jest oczywiste, że sytuacja majątkowa dłużnika uniemożliwia dokonywanie jakichkolwiek spłat.

Układ konsumencki

Zupełnie nowym rozwiązaniem jest możliwość zawarcia przez konsumenta układu w toku postępowania obejmującego likwidację majątku dłużnika. Główną funkcją układu ma być stworzenie dla upadłego możliwości uniknięcia pełnej likwidacji jego majątku, w szczególności lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego, w którym zamieszkuje, o ile zgodzą się wierzyciele.

Upadłość konsumencka ma być dużo łatwiejsza i tańsza. W ten sposób Polska stara się dotrzymać kroku tak przyjaznym konsumentom państwom jak Wielka Brytania, gdzie konsumenci mają szeroki wachlarz narzędzi oddłużających. Czy uda się wykorzystać tę zmianę na lepsze?