Upadłość konsumencka nie dla wszystkich

Przeczytaj także: Nowa upadłość konsumencka w kontekście pandemii koronawirusa

Główną przyczyną takiego stanu rzeczy było zbyt rygorystyczne określenie przesłanek ogłoszenia upadłości, co skutkowało bardzo niską liczbą wszczynanych postępowań. W związku z tym podjęto prace nad zmianami w prawie upadłościowym, mające na celu zlikwidowanie barier w dostępie do oddłużenia osób fizycznych. Efektem tych prac jest obowiązujący od końca zeszłego roku model postępowania upadłościowego wobec konsumentów.

Redukcja barier w dostępie do upadłości konsumenckiej nie oznacza, że z „dobrodziejstwa” oddłużenia może skorzystać każda osoba, która w lekkomyślny sposób spowodowała stan swojej niewypłacalności. Ustawa w obecnym brzmieniu wprawdzie nie ogranicza możliwości ogłoszenia upadłości do wyjątkowych i niezależnych od dłużnika okoliczności, jak miało to miejsce w poprzednim stanie prawnym, jednak w dalszym ciągu upadłości nie będzie można ogłosić wobec konsumenta, który doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Ponadto rozpoznając sprawę po 30 grudnia 2014 roku sąd obligatoryjnie oddali wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej w razie zaistnienia którejś z pięciu przesłanek negatywnych dotyczących dziesięcioletniego okresu przed dniem zgłoszenia wniosku, tj.:

1. jeżeli prowadzono już postępowanie upadłościowe (upadłość konsumencka) umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika;
2. ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono w wyniku niewykonywania przez upadłego określonych w nim obowiązków;
3. dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości;
4. czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli;
5. w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań.

Formułując powyższe wyłączenia, ustawodawca wziął pod uwagę, iż powyższe okoliczności mogą zaistnieć w różnych warunkach i za oddłużeniem konsumenta mogą przemawiać silne argumenty o charakterze słusznościowym lub humanitarnym (np. ciężka choroba dłużnika, kalectwo, niezawiniona utrata źródeł utrzymania). Stąd też pomimo stwierdzenia wystąpienia jednego z wyżej wymienionych wyłączeń, sąd ogłosi upadłość, jeżeli jest to uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi, a w przypadku umorzenia zobowiązań w innym postępowaniu upadłościowym - również jeżeli dłużnik wykazywał się należytą starannością.

Wreszcie przyczyną oddalenia wniosku konsumenta może być jego niewłaściwe zachowanie w trakcie samego postępowania o ogłoszenie upadłości. Sąd ma bowiem obowiązek oddalenia wniosku dłużnika w wypadku stwierdzenia istotnej niezgodności z prawdą bądź istotnej niezupełności wskazanych przez niego danych, przy czym także w tym wypadku w tym wypadku ustawodawca pozostawił sądowi możliwość uwzględnienia wniosku przy stwierdzeniu szczególnych słuszności lub humanitaryzmu.