Dłużnicy alimentacyjni: skąd pochodzą najgorsi rodzice?

Przeczytaj także: Zaległe alimenty to nie wszystko. Alimenciarze nie płacą też innych długów

Odnotowani w KRD dłużnicy alimentacyjni mają już do oddania 11,15 mld złotych. Ta niebotyczna suma, sięgająca niemal połowy rocznego budżetu na program „Rodzina 500 plus”, to efekt niepłacenia zobowiązań przez 318 456 nierzetelnych rodziców.

Dane resortu rodziny dowodzą, że z programu „Rodzina 500 plus” skorzystało dotychczas 3,8 mln najmłodszych Polaków. Na ich konto wpłynęło już 19 mld złotych. Z szacunków ministerstwa wynika jednak, że rocznie do polskich dzieci trafiać będą 23 mld złotych. Widzimy zatem, że obecne długi alimentacyjne stanowią już niemal połowę rocznych wydatków budżetu na wsparcie dzieci. Skoro, jak podaje rząd, 500 złotych na dziecko zmniejszyło skalę skrajnego ubóstwa o 48%, to gdyby odzyskać wszystkie zaległe alimenty, problem ubóstwa dzieci w naszym kraju przestałby w ogóle istnieć - mówi Adam Łącki, prezes Zarządu Krajowego Rejestru Długów Biura Informacji Gospodarczej SA.

Dłużnicy alimentacyjni w Polsce to w zdecydowanej mierze ojcowie - mężczyźni stanowią 95 proc. wszystkich zalegających z alimentami. Z wyliczeń KRD wynika, że ich łączne zadłużenie to 10,75 mld złotych.

Regiony wstydu

Na każde 1 000 pełnoletnich mężczyzn, 20 to dłużnicy alimentacyjni. Średnio każdy z nich ma do oddania 35 627 złotych. Najczęściej nie płacą panowie w wieku 36-45 lat. W liczbach bezwzględnych najwięcej mężczyzn, którzy nie łożą na swoje dzieci mieszka w województwie śląskim. Alimentów w tym regionie nie zapłaciło 36,3 tys. ojców powyżej 18. roku życia. Za Ślązakami są Mazowszanie – w tym województwie mieszka 35,6 tys. dłużników alimentacyjnych. Podium zamyka Dolny Śląsk, gdzie 30,3 tys. panów uchyla się od spłaty zobowiązań. W każdym z tych województw długi alimentacyjne przekroczyły miliard złotych.

Sytuacja na mapie Polski odwraca się, kiedy przeliczymy dłużników alimentacyjnych na wszystkich pełnoletnich mężczyzn zamieszkujących konkretne województwo. W tym zestawieniu palmę pierwszeństwa przejmuje woj. warmińsko-mazurskie – na 1 000 dorosłych mężczyzn, 29 nie płaci alimentów. Na drugim miejscu są ojcowie z zachodniopomorskiego i lubuskiego – na 1 000 mężczyzn 18+ przypada 27 dłużników alimentacyjnych. Za nimi są panowie z Dolnego Śląska – z obowiązku alimentacyjnego nie wywiązuje się 26 ojców na 1 000 pełnoletnich panów, którzy zamieszkują ten region.

– Wysoki odsetek dłużników alimentacyjnych w województwach północnych i zachodnich, czyli na tzw. Ziemiach Odzyskanych, nie jest niczym zaskakującym. Tereny te zostały zasiedlone w całości lub w części po II wojnie światowej przez ludność pochodzącą z różnych regionów przedwojennej Polski. Mimo upływu lat nie wytworzyły się tu na tyle silne więzi społeczne, jak w województwach, gdzie osadnictwo polskie istniało od stuleci. W obawie przed negatywną oceną sąsiadów, która jest niezwykle istotna, pewnych rzeczy się tu po prostu nie robi. Mniej jest rozwodów, a jeśli już do nich dochodzi, to rzadziej przestaje się łożyć na utrzymanie dzieci. W tych regionach są to zachowania nieakceptowane przez otoczenie. Z kolei na Ziemiach Odzyskanych opinia otoczenia nie ma tak wielkiego znaczenia – zauważa dr hab. Jerzy Żurko z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Jedynym województwem, które wyróżnia się na korzyść na terenach przejętych przez Polskę po II wojnie światowej, jest Opolszczyzna. Tu jednak pozostała liczna grupa ludności autochtonicznej, która tworzy zwarte skupiska, gdzie więzi społeczne są nadal bardzo silne. Na rozluźnienie więzi społecznych wpływ miała też powojenna industrializacja Polski i przemieszczanie się znacznej liczby ludności do miast, w których budowano olbrzymie zakłady przemysłowe.

- Ta analiza pokazuje, jak ważna jest presja otoczenia, żeby zmniejszyć długi alimentacyjne. Restrykcje są konieczne, aby dyscyplinować nierzetelnych rodziców, ale musi się zmienić też postawa nas samych wobec takich osób. Gdyby pracodawcy nie szli na rękę nieuczciwym ojcom i nie wypłacali im wynagrodzenia „pod stołem”, to takie zachowanie znacznie ograniczyłoby skalę tego zjawiska – komentuje Adam Łącki.

Bat na nieuczciwych ojców

Od dłuższego czasu dłużnicy alimentacyjni są na celowniku rządu. Surowsze kary za niepłacenie na dzieci, dozór elektroniczny czy ujawnienie w CEIDG informacji o zadłużeniu alimentacyjnym przedsiębiorcy-dłużnika to postulaty resortu Zbigniewa Ziobry w walce z nierzetelnymi rodzicami. W propozycji rządu pojawiała się też możliwość zlecenia firmom windykacyjnym dochodzenia niezapłaconych alimentów. Pomysł ten chwali Jakub Kostecki, prezes Zarządu Kaczmarski Inkasso.

– Zlecanie ściągania długów alimentacyjnych firmom windykacyjnym jest dobrym pomysłem, a skuteczność tego rozwiązania będzie tym większa im szybciej po powstaniu zaległości te sprawy zostaną skierowane do windykacji. Firmy windykacyjne mają doświadczenie w windykowaniu długów konsumenckich i są w tym skuteczne, a z danych Krajowego Rejestru Długów wynika, że 58% tzw. alimenciarzy ma jeszcze niezapłacone zobowiązania wobec innych wierzycieli, np. banków, firm pożyczkowych czy operatorów telefonicznych albo telewizji cyfrowych. Są więc to w znacznym stopniu dłużnicy alimentacyjni, którzy już byli windykowani z innych powodów i są nam znani – zauważa Jakub Kostecki.

Z tego samego względu dobrym pomysłem jest sprzedawanie długów alimentacyjnych. Normą w windykacji jest już polityka prougodowa, czyli ustalanie z dłużnikiem dogodnych terminów spłaty zaległości i wysokości rat. Tu również windykatorzy mają olbrzymie doświadczenie w tego typu postępowaniach, a to przełoży się na większą ściągalność alimentów.

Wśród rządowych propozycji pojawił się również pomysł utworzenia centralnego rejestru uporczywych dłużników alimentacyjnych. Jak twierdzi prezes Zarządu KRD, stworzenie kolejnej bazy z długami alimentacyjnymi nie jest dobrym rozwiązaniem. Tym bardziej, że taką funkcję spełniają już biura informacji gospodarczej, które gromadzą dane m.in. o zadłużeniu alimentacyjnym.

– Utworzenie kolejnego rejestru oznacza więc generowanie niemałych kosztów bez gwarancji, że to da jakikolwiek efekt. Do BIG-ów trafiają obligatoryjnie nazwiska tych, za których alimenty wypłaca gmina z Funduszu Alimentacyjnego. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby ustawowe prawo do przekazywania danych niesolidnych rodziców mieli też komornicy. Trzeba również pamiętać, że taki wpis, aby był skuteczny, czyli skłonił dłużnika do spłaty zobowiązania, musi być dostępny dla jak najszerszego grona podmiotów pobierających dane o zadłużeniu konsumentów. My już tą sieć dystrybucyjną mamy zbudowaną, a nowy rejestr musiałby ją tworzyć zupełnie od podstaw – wyjaśnia Adam Łącki.

Razem z zadłużeniem przybywa spraw

Według Krajowej Rady Komorniczej w Polsce komornicy prowadzą ok. 650 tys. spraw o zaległe alimenty, a każdego roku przybywa 60 tys. nowych. Jak twierdzi Konrad Siekierka, radca prawny z kancelarii prawnej Via Lex, tych postępowań mogłoby być więcej, gdyby uwzględnić matki, które boją się złożyć sprawę w sądzie o egzekucję alimentów.

– Gdy wierzyciele, w tym przypadku kobiety, decydują się na wytoczenie powództwa o zasądzenie alimentów, niejednokrotnie po złożeniu wniosku o wszczęcie egzekucji u komornika, wycofują go. Pytając o powód, tylko niektóre matki przyznają się, że pod ich adresem kierowano groźby, aby wycofać sprawę od komornika, bo – jak tłumaczą nierzetelni ojcowie, „nie będą płacić komornikowi”. Szkoda, że nie wszyscy jeszcze pamiętają o tym, że pieniądze nie idą na konto komornika, tylko naszych dzieci, które mają prawo wymagać od nas zadbania o ich utrzymanie i rozwój – dodaje Konrad Siekierka.